Reserveer Beetsterzwaag maar vast

Terwijl hier en daar nog de jaarafsluiting 2008 moet plaatsvinden, is er alle reden om vooruit te kijken naar het cruciale jaar 2010. Dan immers moet het kabinet scoren, zodat voorjaar 2011 bij de verkiezingen mooie beleidsresultaten en een gezonde overheidsboekhouding aan de burgers kunnen worden voorgelegd. In 2010 wordt ook bepaald of de sociaal-christelijke coalitie toekomst heeft, of dat het tijd wordt om van partner te ruilen. De besluitvorming daarover vindt dit voorjaar plaats. Wie gaat er scoren, wie delft het onderspit?

De start van het kabinet, in 2007 was natuurlijk maar een halve. Veel beleid was bedacht door eerdere kabinetten, nieuw beleid stond nog in de startblokken. En die gaan bij de overheid langzaam open. Dat 2007 financieel eindigde met zwarte cijfers was meer een toevallig resultaat, dan de opbrengst van heel bewust handelen. In 2008 moest voor het eerst geleverd worden, hetgeen een eerste scheiding van bokken en schapen betekende: Ella Vogelaar leverde niet voldoende. De wijkenaanpak kwam weliswaar langzaam maar zeker van de grond, maar het kon haar niet meer redden.

De bankencrisis ten spijt wordt 2008 budgettair gezien waarschijnlijk nog vrij positief afgesloten. Dat komt omdat de koop van Fortis en de bankensteun niet via de begroting verliep maar via de balans. De staatsschuld is hierdoor omhoog geknetterd, van veertig naar ruim vijftig procent. Daar staat tegenover het bezit van een fijne Hollandse bank die straks weer in de verkoop kan.

Maar de echte financiële opgave komt in 2009 en 2010. Dan wreekt zich dat het huidige kabinet - anders dan onder Zalm - vrij veel zuur voor zich heeft uitgeschoven. In de aanvankelijke economische topjaren 2007 en 2008 is er relatief weinig omgebogen. De beoogde daling van het EMU-saldo richting een structureel overschot van een procent moet daarom nu worden gerealiseerd door na 2008 flink te knijpen op de departementale bestedingen. Terwijl de crisis zich aftekent en de ministers juist willen scoren.

Voorjaar 2009 moet er kortom een reuzenommezwaai plaatsvinden. In plaats van economische groei treedt dan de krimp in en gaat de overheid donkerrode cijfers schrijven. Terwijl het macro-economisch beroerd zal gaan, zullen vakministers hun laatste kansen grijpen. Cramer voor milieu, Eurlings voor wegen, Ter Horst voor de politie, Huizinga voor waterveiligheid en Van Middelkoop en De Vries voor de JSF van Defensie.

De besluitvorming in het voorjaar krijgt na twee jaar regeren en twee jaar voor de verkiezingen voor het kabinet dus het karakter van een heuse, zware tussenbalans. Dat vergt een geëigende aanpak, als men wil overleven. De ronde vergadertafel van Algemene Zaken kan alvast van zolder gesjouwd worden, Beetsterzwaag gereserveerd en Wijffels van stal gehaald. Dan maken we hem eind 2009 politicus van het jaar.