RvS: onderzoek binnenlandse én buitenlandse financiering

Als het rijk meer wil weten over buitenlands geld dat naar Nederlandse politieke partijen gaat, moet er onderzoek worden gedaan naar ‘zowel de binnenlandse als de buitenlandse financiering van politieke partijen en kandidaten’. Dat geeft de Raad van State als voorlichting. Het rijk wil onafhankelijk onderzoek laten verrichten.

Financiële integriteit

Maar als buitenlandse financiering wordt onderzocht dan kunnen regels makkelijk worden ontdoken via hulpconstructies in Nederland. ‘Incidenteel onderzoek naar de financiële integriteit van bewindspersonen is ook mogelijk’, schrijft de Raad van State. ‘Voor zittende Kamerleden geldt dat toezicht op hun financiële integriteit, inclusief geldstromen uit het buitenland, door de Kamers zelf zal moeten worden georganiseerd.’

Handelen van politici

Er bestaan al enkele nationale normen voor de financiering van politieke partijen, kandidaten en politici en het toezicht erop is momenteel belegd bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). ‘Het toezicht op het handelen van politici ligt ingewikkelder in verband met de vertrouwensregel en de werking van het parlementair proces.’

Politiek rol

Er zijn in Nederland volgens de Raad vier opties voor toezicht: de minister van BZK, de Kiesraad, de Algemene Rekenkamer en een nieuw op te richten, onafhankelijke instantie. ‘Voor de minister geldt dat de taak daar nu ligt, maar dat dit kwetsbaar is, zeker naarmate het aantal taken en bevoegdheden op dit terrein groeit, vanwege zijn inherente politieke rol.’ Voor de Kiesraad en de Algemene Rekenkamer is het belangrijk dat er geen afbreuk wordt gedaan aan het gezag van de instanties, en het onderzoek naar private geldstromen past niet bij het huidige takenpakket.

Onafhankelijke instantie

‘Met het oprichten van nieuwe onafhankelijke instanties moet terughoudend worden omgegaan’, waarschuwt de Raad. ‘Dit doet immers afbreuk aan het uitgangspunt van ministeriële verantwoordelijkheid. In dit geval zou dit echter wel een mogelijkheid kunnen zijn, vanwege de behoefte aan onafhankelijke oordeelsvorming die tot stand komt op grond van specifieke deskundigheid.’