Rijk vist naast miljoenen provincies

Vermogende provincies hebben een manier gevonden om onder het verplicht schatkistbankieren uit te komen. Ze beleggen een deel van hun miljoenen in leningen aan de BNG Bank en de NWB Bank.

Laag rendement

Sinds december 2013 zijn decentrale overheden verplicht hun overtollige middelen te stallen bij het ministerie van Financiën. Het zou veiliger zijn en tegelijk het EMU-tekort van Nederland drukken. Iedere euro die decentrale overheden aanhouden in de schatkist, vermindert de externe financieringsbehoefte van het rijk. Dat het rijk minder hoeft te financieren op de markt, vertaalt zich direct in een lagere staatsschuld. Nadeel is dat schatkistbankieren de deelnemers een veel lager rendement geeft dan wanneer ze met hun geld de reguliere markt op gaan.

Achtergestelde lening

Provincies hebben daar iets op gevonden: ze beleggen een deel van hun vermogen in door de BNG Bank en NWB Bank uitgegeven producten. Het betreft – in principe – eeuwigdurende, achtergestelde leningen. De overheidsbanken geven die uit om op die manier hun kapitaalpositie te versterken.

Legale constructie

De lening van BNG Bank blijkt geplaatst bij de provincies Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg en één gemeente: Teylingen. Het zijn bestaande aandeelhouders van BNG Bank. Zij hebben er volgens het ministerie van Financiën ‘belang bij dat hun bank voldoet aan de geldende kapitaaleisen.’ Het ministerie antwoordt dat op vragen van VVD-Tweede Kamerlid Mark Harbers in hoeverre de constructie legaal is. Het antwoord daarop is dus ja.

Bij de totstandkoming van de voorwaarden van de lening en de beoordeling van de risico’s die met de lening verbonden zijn hebben deze decentrale overheden zich gezamenlijk laten bijstaan door een onafhankelijk financieel adviesbureau. Behalve de BNG Bank blijkt daarnaast ook de NWB Bank in 2015 om dezelfde reden – versterking van de kapitaalpositie – vergelijkbare leningen te hebben geplaatst bij de provincies Groningen, Friesland, Noord-Brabant en Limburg.

Publieke taak

De constructie valt volgens Financiën binnen de wettelijke regels, omdat daarin is opgenomen dat openbare lichamen uitsluitend ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak leningen kunnen aangaan, middelen uitzetten of garanties verlenen. Voor het overige houden zij hun liquide middelen in ’s rijks schatkist aan. ‘Het rijk kan niet voorschrijven wat de publieke taak van decentrale overheden is. Kapitaalverstrekkingen door een provincie of gemeente aan de eigen sectorbank kunnen worden beschouwd als invulling van de publieke taak. Wanneer de provincie Friesland BNG Bank en NWB Bank dus aanmerkt als instellingen die een publieke taak verrichten, mogen deze middelen verschaft worden aan deze banken. De uitbreiding van het vermogen stelt de sectorbanken BNG Bank en NWB Bank in staat om hun maatschappelijke functie, het zo goedkoop mogelijk financieren van de Nederlandse (semi)publieke sector, goed te blijven vervullen’, aldus het ministerie.