Vlissingen en Wijdemeren in 2023 onder curatele

Slechts twee gemeenten vallen dit jaar onder het provinciale toezicht op hun financiën. Hoewel de gemeentelijke situatie in jaren niet zo goed is geweest als nu, waarschuwen insiders voor de vele onzekerheden.

Eén gemeente in Noord-Holland, één gemeente in Zeeland. Meer ‘slachtoffers’ van het provinciale toezicht op de gemeentefinanciën zijn er dit jaar niet te betreuren. Ondanks de hoge inflatiekosten hebben gemeenten voor het grootste deel een sluitende begroting 2023 ingeleverd. Zuid-Holland heeft weliswaar één gemeente onder verscherpt toezicht gesteld, maar dat is omdat het een herindelingsgemeente betreft. Voorne aan Zee kon als gevolg van die herindeling nog geen begroting 2023 indienen. Na een herindeling is standaard dat een gemeente (tijdelijk) onder preventief toezicht staat.

Voor Wijdemeren is het preventieve toezicht dat de provincie Noord-Holland oplegt nieuw. De begroting 2023 is structureel en reëel niet in evenwicht, moest de toezichthouder constateren. En in de meerjarenraming wordt niet aannemelijk gemaakt dat dit evenwicht in de eerstvolgende jaren zal worden hersteld. Verantwoordelijk gedeputeerde Ilse Zaal (D66) heeft de gemeente opgedragen met een herstelplan te komen. Wanneer daaruit blijkt dat herstel van het structureel en reëel evenwicht op termijn aannemelijk is, kan ze de begroting 2023 alsnog goedkeuren en eventueel ook het preventieve toezicht weer intrekken.

Vlissingen is een oude bekende in de categorie zwakke broeders. Evenals voorgaande jaren, is ook de begroting 2023 niet structureel sluitend en laat ook de meerjarenbegroting een tekort zien. De begroting 2023 van de Zeeuwse gemeente vertoont een tekort van net iets meer dan 7 miljoen euro, volledig veroorzaakt door tekorten op het gebied van het sociaal domein en werk & inkomen. Over de jaren slinkt het tekort weliswaar, maar de meerjarenraming laat in 2025 nog steeds een gat zien van 2,2 miljoen euro. Dat betekent dat eventuele begrotingswijzigingen ook in 2023 weer moeten worden goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Zeeland.

Volgens Gelders gedeputeerde Jan Markink hebben gemeenten de komende jaren ‘over het algemeen’ voldoende geld. Dat is met name het gevolg van de eenmalige verstrekking van extra geld voor jeugdzorg in 2023 en hoge rijksuitgaven waardoor de bijdrage aan het gemeentefonds tot 2025 stijgt. Wel heeft de herverdeling van het gemeentefonds een wisselend effect op de gemeentebegrotingen, maar gemiddeld genomen gaan de Gelderse gemeenten er volgens Markink op vooruit. Veel gemeenten hielden bovendien vorig jaar geld over, waardoor schulden af- en reserves toenamen.

Spaarpot

De VVD-gedeputeerde zegt blij te zijn met de cijfers, maar adviseert gemeenten tegelijkertijd te zorgen voor een goede spaarpot voor eventuele tegenvallers. ‘Het blijven onzekere tijden.’ Enerzijds komt dat door de hoge inflatie, de stijgende energiekosten, een krappe arbeidsmarkt en een stijgende rente, maar ook door het voorziene ravijnjaar 2026. In dat jaar immers daalt de rijksbijdrage aan het gemeentefonds ineens fors. Bijna de helft van de Gelderse gemeenten heeft om die reden 2026 niet sluitend gekregen in de meerjarenbegroting.

Markink: ‘Het rijk heeft een deel van dat ravijn gedempt door 900 miljoen euro toe te voegen aan het gemeentefonds, maar dat is duidelijk niet genoeg.’ Over of en wat er iets voor in de plaats komt, is nog steeds geen duidelijkheid. ‘Het leidt er toe dat gemeenten voorzichtig begroten en terughoudend zijn met het aangaan van nieuwe structurele uitgaven voor de jaren 2026 en verder’, aldus de Friese CDA-gedeputeerde Friso Douwstra.

Hoewel volgens de provincie Overijssel de financiële situatie van gemeenten de laatste jaren niet zo goed is geweest als nu, heeft VVD-gedeputeerde Monique van Haaf net als haar Gelderse en Friese collega’s wel zorgen over de vele onzekerheden. Daar zijn de grote mondiale ontwikkelingen, zoals het klimaat, de oorlog, vluchtelingen en de energiecrisis. Tegelijk is er de tendens dat de kosten jeugdzorg weer oplopen na corona, terwijl ook de invulling van de hervormingsagenda jeugd bepaald stroef loopt. En landelijk staan de gemeenten aan de vooravond van de uitvoering van het beleid rond onderwerpen zoals wonen, stikstof en duurzaamheid.

Van Haaf: ‘Hier is veel onzekerheid, omdat het rijk nog onvoldoende kaders heeft geformuleerd en geen financiële middelen voor de uitvoering door gemeenten heeft gereserveerd. Wij zien dat gemeenten en ook de provincie hiermee worstelen. De uitvoering zal grote impact hebben op de gemeenten en provincie.’