Verhoging ozb-tarief met 60 procent? ‘Onhaalbaar’

Het zelf opvangen van de rijkskorting van 3 miljard euro op het gemeentefonds, zou gemeenten nopen de ozb-tarieven met 60 procent te verhogen. ‘Onhaalbaar’, stelt de Taskforce taken en middelen onder leiding van Alexander Rinnooy Kan.

Klap

Dat meldt de speciale adviesraad in een tussenrapport aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De taskforce werd ingesteld nadat uit de Voorjaarsnota 2023 bleek dat gemeenten fors minder gaan krijgen van het rijk om hun taken uit te voeren. 

Volgens de taskforce laat de financiële relatie tussen rijk en gemeenten te wensen laat, vooral door bezuinigingen en kortingen die door achtereenvolgende kabinetten Rutte werden opgelegd. En dat terwijl het takenpakket van gemeenten almaar groter werd. De grootste klap komt evenwel nog: vanaf 2026 wil Rutte IV de bekostigingswijze van gemeenten zodanig veranderen, dat ze er structureel 3 miljard euro per jaar op achteruit gaan.

Eenzijdige korting

Hoe om te gaan met deze dreigende eenzijdige aanvullende korting, was de centrale vraag van de VNG aan de Taskforce. Aan de vooravond van de Algemene Ledenvergadering van de gemeentekoepel antwoordt Rinnooy Kan de mogelijkheden daartoe vooralsnog beperkt te achten: ‘Zo lijkt het ons bijvoorbeeld onhaalbaar om het dreigende begrotingstekort te dichten door een verhoging van de OZB, al was het alleen maar door de structurele tariefsverhoging van 60 procent die daarvoor nodig zou zijn’.

Ook lijkt het de Taskforce hoogst onwenselijk deze bezuiniging ten koste te laten gaan van de bestedingsruimte waar de gemeenten nu eigen beleidsvrijheid hebben. ‘Deze bedraagt grofweg 13 miljard, een bezuinigingseffect dus van bijna 25 procent. Juist in de vrije ruimte kunnen gemeenten echter het verschil maken als overheidslaag die dicht bij inwoners opereert’, aldus de Taskforce.

Ramkoers

Tal van gemeenten hebben het zo gehad met deze opstelling van het kabinet, dat ze de kont tegen de krib willen gooien. In twee verschillende moties wordt het VNG-bestuur opgeroepen de bestuursakkoorden met het rijk op te zeggen als de bezuinigingen niet nog dit jaar van tafel gaan. Het bestuur van de gemeentekoepel probeert het inzetten van deze ramkoers te voorkomen door op de Algemene Ledenvergadering een veel minder vergaande resolutie erdoor te krijgen.

Ook de Taskforce raadt gemeenten ‘om redenen van bestuurlijke betrouwbaarheid’ af terug te komen op recent met het rijk gesloten akkoorden. Die akkoorden zouden immers ‘in de basis’ leiden tot verbetering in samenwerking en dienstverlening ten gunste van de inwoners. Bovendien zijn ze volgens Rinnooy Kan c.s. in hun financiële betekenis bovendien betrekkelijk beperkt.

Spoedig overleg

De taskforce adviseert een spoedig overleg tussen de VNG en een brede delegatie van het kabinet over de mate waarin de beoogde uitvoering van rijkstaken en de realisatie van bestaande kabinetsambities dan nog mogelijk zou zijn. Wel wil de taskforce de komende weken een nadere verkenning uitvoeren wat de gevolgen zouden zijn van de voorspelde vermindering van middelen vanaf 2026 voor de uitoefening van taken die gemeenten in medebewind uitvoeren. Meer specifiek richt wordt dan onderzocht wat het afschalen van taken tot gevolg zou hebben voor investeringen in het fysieke (wonen, energie en klimaat), sociale (hervormingsagenda jeugd) en veiligheidsdomein. Dat gaat dan onder meer om respectievelijk woningbouw, de hervormingsagenda jeugd en handhaving.