Gehakketak over of het wel zo slecht gaat met gemeenten

Gaat het voorzieningenniveau in gemeenten achteruit? Gemeenten beweren van wel, maar volgens de minister van Binnenlandse Zaken is dat niet te meten. ‘Het eigen vermogen van alle gemeenten is tussen 2019 en 2021 toegenomen met 6,3 miljard euro.’

Twijfel

Dat antwoordt minister Bruins Slot op vragen van de Tweede Kamer. Eerder al, in maart 2022, gaf ze aan dat er wel gegevens zijn over aantallen bibliotheken, zwembaden, winkels en huisartsen, maar dat een compleet overzicht van gemeentelijke taken en activiteiten niet bestaat. Objectief zou daarmee niets te zeggen zijn over de ontwikkeling van het voorzieningenniveau. Met name de leden van de CDA- en ChristenUnie-fractie vroegen haar of ze betwijfelt of het voorzieningenniveau daadwerkelijk is achteruitgegaan is. Een belrondje langs pakweg twintig gemeenten liet volgens hen weinig ruimte voor twijfel.

Veel data

De CDA-minister houdt vol dat, ondanks meerdere pogingen, met onderzoek moeilijk objectief is aan te tonen wat het voorzieningenniveau precies is en hoe dat zich ontwikkelt. Enerzijds omdat, ondanks dat er veel data beschikbaar zijn, er geen compleet overzicht bestaat van gemeentelijke taken en activiteiten en er geen uniforme wijze is waarop deze gemeten worden. En anderzijds omdat gemeenten een open huishouding hebben en dus zelf bepalen welke beleidsdoelen ze stellen en hoe ze die invullen. ‘Dit alles maakt dat er geen eenduidige wijze is om het voorzieningenniveau op een betrouwbare en vergelijkbare manier te vatten, zodat deze direct kan worden gekoppeld aan de financiële positie van gemeenten en kan bijdragen aan het gesprek over de balans tussen taken en middelen bij gemeenten’, aldus Bruins Slot.

Buurthuis

Wel kunnen kwantitatieve gegevens over de hoogte van investeringen en de trendmatige ontwikkeling van uitgaven van gemeenten op verschillende beleidsterreinen volgens haar een indicatie geven voor de financiële druk en de keuzes die gemeenten moeten maken. Maar keuzes die in het voorzieningenniveau op lokaal niveau gemaakt worden, komen niet per se voort uit financiële schaarste, stelt de minister. ‘Het kunnen ook doelbewuste keuzes zijn die aansluiten op lokale wensen en behoeften. Een bibliotheekfunctie kan bijvoorbeeld ook bij een buurthuis worden ondergebracht.’

Overschotten

Verder wijst Bruins Slot er in haar beantwoording van de Kamervragen op dat gemeenten in 2018 en 2019 gezamenlijk weliswaar een exploitatietekort lieten zien, maar in 2020 hadden ze vervolgens een overschot van 4,6 miljard euro (inclusief verkoop Eneco van 4,1 miljard euro) en in 2021 een overschot van 1,8 miljard euro. ‘Hierdoor is het eigen vermogen van alle gemeenten tussen 2019 en 2021 toegenomen met 6,3 miljard euro’, aldus de minister. Ze erkende wel dat niet alle gemeenten daar in gelijke mate van profiteren.