‘Prioriteit aan investeren in eigen organisatie’

Gemeenten krijgen in 2027 iets meer geld van het rijk dan verwacht, maar dat is klein bier vergeleken ten opzichte van de miljardenkorting die ze voor de kiezen krijgen na 2025. Wat te doen? ‘Investeren in de kwaliteit van de eigen organisatie en samenwerken met andere gemeenten.’

6 miljoen

Sinds jaar en dag maakt Erwin Ormel, financieel specialist van BMC, een analyse van de septembercirculaire die op de derde dinsdag van september tegelijk met de Miljoenennota de Haagse burelen wordt gepubliceerd. Het beeld is nagenoeg onveranderd ten opzichte van de meicirculaire: gemeenten gaan er vanaf 2026 fors op achteruit. ‘Alleen het financiële beeld in 2027 kent enige verlichting, namelijk een hoger volumeaccres van ruim 700 miljoen euro.’

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft berekend dat gemeenten vanaf 2026 er zo’n 3 miljard euro op achteruit kachelen. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners, zo rekent Ormel voor, betekent dat al gauw ongeveer 6 miljoen euro minder.

Uitvoeringskracht

Wat te doen? Duidelijk is dat gemeenten voor grote uitdagingen komen te staan. ‘Inwoners, oud en jong, rekenen op daadkracht. Of het nou gaat om het klimaat, wonen, zorg of energie’, zegt Ormel. Voor de uitvoering van de ambities is vooral uitvoeringskracht nodig. En uit talrijke voorbeelden is volgens hem evident dat die hapert: van de toeslagenaffaire tot problemen in de jeugdzorg, personeelstekorten en achterstallig onderhoud aan bruggen en kades.

Krappe arbeidsmarkt

Het vinden van een balans tussen beleid, organisatie en middelen is volgens Erwin Ormel dé opgave vanaf 2026. Daar komt bij dat naast de hard teruglopende middelen, de hoge inflatie en de krapte op de arbeidsmarkt een grote druk leggen op de komende meerjarenbegrotingen. ‘Het rijk vraagt steeds meer aan gemeenten, onder andere in bijdragen aan woningbouw, asielopvang, klimaatadaptatie en energietransitie. Tegelijk hebben gemeenten moeite met de invulling van vacatures. Dit zet de uitvoeringskracht van de organisatie onder druk’, aldus Ormel. Hij ziet het risico dat gemeenten op basis van organisatie en middelen keuzes in beleid moeten maken die ze vanuit hun visie en ambitie liever niet zouden maken.

Persoonlijke effectiviteit

Gemeenten zullen volgens hem dan ook vooral prioriteit moeten geven aan de uitvoeringskracht en kwaliteit van de eigen organisatie. ‘Niet alleen de maatschappelijke opgaven, maar ook de krapte op de arbeidsmarkt vragen erom actief te investeren in de eigen organisatie. Dat betekent investeringen in aantrekkelijk werkgeverschap, innovatieve vormen van samenwerking en op maat gesneden training en opleiding, zowel op inhoud als op vaardigheden en persoonlijke effectiviteit.’  

Regionaal samenwerken

Een aanvullende oplossingsrichting is het invulling geven aan samenwerkingsarrangementen op regionaal niveau. Beleidsdossiers worden complexer en kunnen steeds minder op het niveau van de individuele gemeente worden opgelost. Dat leidt tot een complex geheel van maatschappelijke opgaven, financieringsarrangementen en ingewikkelde, soms tegenstrijdige belangen. Het is in zijn ogen cruciaal dat gemeenten daar de komende jaren flink op inzetten.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 18 van deze week.