Noord-Hollands waterschap pakt illegaal gebruik van grond aan

De gemeente Zoetermeer is hier al tien jaar mee bezig. Zij hebben al drieduizend dossiers met succes afgerond. Veel meer gemeenten en ook waterschappen houden zich hiermee bezig, maar het kost veel tijd en inzet van mensen. Daar is op dit moment een tekort aan. Het is nogal taaie materie: je moet ter plekke gaan kijken, je moet dossieronderzoek doen, meetwerkzaamheden verrichten, met mensen gaan praten en onderhandelen. Het is complexe materie, waar ik overigens elk jaar een congres over organiseer. Het komende congres is op 12, 13 en 14 juni. Met als titel: 'Grond is goud waard.'

Als je kijkt naar de ambitie die de overheid nu heeft op het vlak van de energietransitie, mobiliteit en woningbouw enzovoorts, dan is overal grond voor nodig. Voor de energietransitie en voor de uitbreiding van het elektriciteitsnet moeten er (extra) kabels en leidingen door grond, en extra transformatiehuisjes worden geplaatst. Dat moet bij voorkeur in en op openbare grond. Misschien moeten er ook wel gasleidingen vervangen worden voor de waterstof. Mensen willen ook laadpalen. Dus de slag om de openbare ruimte begint, en wie beheert die openbare ruimte? Onder andere de waterschappen.

Ja, en de kennis groeit ook. Er zijn inmiddels voldoende succesvolle aanpakken beschikbaar. Alleen heb je dan nog wel mensen nodig en de wil om dit te doen. Er gaat namelijk ook weleens mis, en dan heb je iemand huilend in de krant. Wat er mis kan gaan? Weerstand bij de mensen. Mensen kunnen zich wild schrikken als een overheid zich meldt met de mededeling dat de helft van hun voortuin niet van hen is maar van de overheid. Of dat hun woonark aan een stuk grond ligt dat niet van hen is, maar van het waterschap. Daar moeten ze dan voor gaan betalen. Als mensen daarvan schrikken, weet niet ieder politicus zich voldoende staande te houden. Dit is een veelkoppig monster.

Ik spreek regelmatig managers en bestuurders die er niet veel van moeten hebben om het achterstallig grondbeheer aan te pakken. Die denken: dat ga ik niet doen, daar krijg ik alleen maar gezeik mee. Maar je zult het toch moeten doen, als je bijvoorbeeld een woonwijk van de grond wil krijgen of glasvezel wilt aanleggen. Als mensen vervolgens met succes een beroep op verjaring doen, dan krijg je de grond niet meer terug. En als je drie fusies en twee computersystemen verder bent wil weleens in de vergetelheid raken waar precies de grenzen lopen van het grondeigendom. Die basis moet op orde zijn, maar dat is niet altijd zo.

De wetgeving is niet zo streng, maar de rechtspraak wel. De rechtspraak houdt niet van verjaring en stelt inderdaad strenge eisen aan diegene die daar beroep op doet. Het wordt belangrijk gevonden dat er hekken of een heg om de grond heen staan. Als eigenaar van de grond heb je moeten kunnen zien: verrek, iemand pikt mijn grond in. Als een grondeigenaar twintig jaar lang niet reageert op verlies van bezit, is het eigendomsrecht verjaard. Dan wordt degene die de grond in bezit heeft, de eigenaar. Maar omdat waterschapsgrond vaak aan het water ligt, staan er vaak geen hekken omheen. Dat maakt het lastiger om te bewijzen dat het waterschap had kunnen weten dat iemand gebruik maakte van de grond. Wat dat betreft hebben waterschappen het makkelijker dan gemeenten.

De Waterschapswet zegt overigens dat een waterschap moet optreden tegen grondverlies, evenals de Provinciewet en de Gemeentewet en de de geldende wetgeving voor Staatsbosbeheer. Dus zij moeten actief hun grond beheren. Dit is dus geen hobby van een ambtenaar die de burger te grazen wil nemen. Nee, het is wettelijk verplicht. Zeker als het gaat om overheden: zij hebben grond in eigendom die ooit betaald is met publiek geld. Je moet dus zorgvuldig met je spullen omgaan.

Die ontwikkeling zie ik, al spreek ik niet alle waterschappen en overheden. De gemeente Zoetermeer doet het dus goed. En dat geldt ook voor bijvoorbeeld de provincie Fryslân. In het oude dorp van Urk zijn ook al zevenhonderd dossiers afgerond. Landgraaf is heel goed bezig, en pakt elk jaar één wijk aan. De gemeente Waalwijk hangt hun aanpak altijd aan een project: als ze toch in de openbare ruimte bezig zijn, zoals met de aanleg van nieuwe riolering, dan pakken ze deze materie gelijk mee. Staatsbosbeheer heeft een app ontwikkeld waarmee de boswachter buiten snel kan zien waar de eigendomsgrenzen lopen en of er afspraken over de grond zijn gemaakt. Het waterschap Brabantse Delta heeft de afgelopen jaren een groot project gehad. Volgens mij hebben zij ook duizenden dossiers afgerond.