Stijging OZB aan banden gelegd

De nieuwe coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB gaat de jaarlijkse stijging van de onroerendezaakbelasting (OZB) aan banden leggen. Dat staat in het hoofdlijnenakkoord waaronder de vier partijen hun handtekening hebben gezet. Professor Maarten Allers, directeur van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), vindt het een slecht idee.

2006 - 2008

Op dit moment kunnen gemeenten de OZB jaarlijks vrij verhogen. Dat is ooit anders geweest. In 2006 wijzigde het kabinet-Balkenende II het systeem rondom de OZB. Toen werd ook een maximale tariefverhoging ingevoerd. Gemeenten mochten de OZB die zij heffen ieder jaar maar met een paar procent verhogen. Dit werd in 2008 weer afgeschaft. De onderbouwing daarvoor was dat gemeenten moeten kunnen terugvallen op voldoende eigen belastinggebied en financiële ruimte ‘zodat het plaatselijke voorzieningenniveau kan worden afgestemd op de plaatselijke uiteenlopende voorkeuren.’

Vrij besteedbaar

De OZB is voor gemeenten dan ook verreweg de grootste vrij besteedbare lokale heffing. Daarom worden verhogingen van de OZB ook regelmatig ingezet om gaten in de begroting te dichten. Bijna ieder jaar zijn er wel een aantal gemeenten die verhogingen van wel twintig- tot dertig procent aankondigen, omdat ze anders financieel niet rondkomen.

'Geen pinautomaat'

In een interview met Business Insider van kort voor de verkiezingen van november vorig jaar hekelde VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz deze manier van het rondmaken van de begroting. ‘Waar het ons om gaat is dat het geen automatisme moet zijn voor gemeenten om bij een tekort meteen naar huishoudens te kijken om dat op te lossen’, zei ze toen. Gemeenten moeten volgens de demissionair minister naar andere oplossingen kijken en de OZB niet als ‘pinautomaat’ moeten gebruiken.

Maximering in coalitieakkoord

In het vandaag gepubliceerde hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB maakt de nieuwe coalitie duidelijk dat zij dit standpunt van de VVD zullen gaan overnemen in het nieuwe beleid. De stijging van de gemeentelijke woonlasten wordt als het aan hen ligt gemaximeerd via afspraken met gemeenten. Wat de maximale stijging zal zijn staat er niet in.

Beleidsvrijheid

Daarmee beoogt de nieuwe coalitie een flinke beperking van de beleidsvrijheid van lokale overheden. Professor Maarten Allers, directeur van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), ziet het dan ook liever niet gebeuren. ‘Het maximeren is in 2008 met goede reden opgeheven’, zegt hij. ‘Het maakt belastingheffing door gemeenten onnodig ingewikkeld. Met name onnodig, omdat blijkt dat gemeenten gemiddeld genomen alleen een inflatiecorrectie doorvoeren.’

'Soms noodzakelijk'

‘Het is een oplossing voor een probleem dat er niet is’, aldus Allers. Uit onderzoek van het COELO blijkt namelijk dat de OZB tussen 2008 en 2023 met gemiddeld 2,9 procent per jaar is gestegen. Dat neemt niet weg dat het soms noodzakelijk kan zijn om de OZB met een groter percentage te verhogen. ‘Gemiddeld genomen is er geen probleem, maar af en toe zie je gemeenten die in een financiële strop raken. Wanneer de OZB niet meer verhoogd mag worden kunnen ze dat veel moeilijker oplossen.’

Artikel 12

Allers voorziet dat meer gemeenten onder financiële curatele komen te staan wanneer het plan van PVV, VVD, NSC en BBB doorgang krijgt. De zogenaamde artikel 12-status waarbij gemeenten extra financiering krijgen vanuit het gemeentefonds. ‘Dat betekent dat gemeenten die financiële brokken maken dat kunnen afwentelen op andere gemeenten, in plaats van dat ze daar lokaal politiek voor worden afgestraft. Ik zou vooral afblijven van dat mechanisme.’