Niet geschoten is altijd mis

Een dergelijke situatie kan namelijk tot gevolg hebben dat de provincie een beroep moet doen op de financiële middelen van het rijk. Bij de gemeenten kan dit bovendien leiden tot een tijdelijk verlies van financiële zelfstandigheid (artikel 12). Het financieel toezicht op de provincies dient er vooral voor om dit zoveel mogelijk te voorkomen.' Deze uitleg staat in de memorie van toelichting bij de huidige Provinciewet ( Kamerstukken 1986-1987, 19.836, nummer 3, bladzijde 8). Als een gemeente in financiële problemen komt en een artikel 12-bijdrage moet aanvragen, verliest ze tijdelijk haar financiële zelfstandigheid.

De Inspectie financiën lokale en provinciale overheden (Iflo) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gaat de begroting van die gemeente dan minutieus tegen het licht houden op zoek naar mogelijkheden om te bezuinigen. Voor elke nieuwe uitgave van de gemeente geldt dat in nog sterkere mate. Want, zo is de redenering, die artikel 12-gemeente maakt anders misschien misbruik van haar financiële problemen door nieuwe uitgaven te doen en gaat daar, via artikel 12, de andere gemeenten voor laten betalen. Artikel 12-bijdragen worden immers niet betaald door het rijk, maar door de andere gemeenten gezamenlijk.

Dat kan zoveel eenvoudiger en zoveel beter. Als een provincie in financiële problemen komt en bij het rijk aanklopt voor extra geld, verliest ze haar financiële zelfstandigheid immers niet, zoals blijkt uit de toelichting bij de Provinciewet. En dat hoeft ook niet. Als zo'n provincie namelijk ondanks de financiële problemen onverantwoorde uitgaven doet, krijgt ze die niet vergoed van het rijk. En de provincies kennen niet een systeem van onderlinge solidariteit, zoals de gemeenten dat wel hebben. Dan moet de provincie dus bij haar inwoners bedelen om extra geld. Dat principe kan natuurlijk ook bij de gemeenten worden ingevoerd. De huidige controle- vooraf werkt niet. Een gemeente kan nu gerust, zonder risico's, proberen extra uitgaven te doen. Niet geschoten is altijd mis. Staat de Iflo-inspectie die extra uitgaven niet toe, dan is dat jammer. Leuk geprobeerd, helaas mislukt.

Maar staat de Iflo-inspectie die extra uitgaven wel toe, dan is het ook meteen zonneklaar dat die extra uitgaven leiden tot een hogere artikel 12-uitkering, en dus betaald worden door anderen. Maar als een gemeente achteraf, bij de bepaling van haar artikel 12-uitkering, het risico loopt die nieuwe uitgaven niet vergoed te krijgen, dan bedenkt die gemeente zich wel drie keer voordat ze nieuwe uitgaven doet. Het is dus veel slimmer om artikel 12-gemeenten financieel zelfstandig te laten en ze niet verplicht elke begrotingswijziging vooraf te laten voorleggen aan de Iflo-inspectie. Net als provincies met financiële problemen.