Pakkans en boete

Hoe ga je ongewenst gedrag tegen? Dat kan door een hoge pakkans of door een hoge boete. Het nadeel van een hoge boete is dat die haat en agressie oproept, het voordeel is dat hij veel geld oplevert. Criminaliteit heeft een lage pakkans en lage boete. Verkeersovertredingen worden al harder aangepakt, de pakkans is nog steeds laag maar de boete is hoog.

Maar om ongewenst gedrag van gemeenten tegen te gaan, doet het rijk het maximaal mogelijke: een pakkans van 100 procent plus een torenhoge boete.

Als een gemeente te laat, dat wil zeggen na 15 augustus, haar jaarrekening vaststelt en daarmee haar bijstandsuitgaven meldt aan het ministerie van Sociale Zaken, krijgt ze dus met 100 procent zekerheid een boete. Die boete loopt op tot 40 euro per inwoner voor gemeenten met veel bijstandsuitkeringen.

Dat is meer dan de helft van de opbrengst van de ozb voor woningen. Dat roept inderdaad haat en agressie op. Niet dat de gemeentebestuurders met knuppels en hooivorken naar Den Haag optrekken, wel zullen ze tot aan de Raad van State die boete aanvechten. Dit met de argumenten van overmacht en onredelijkheid. Overmacht als de vertraging komt doordat de vermaledijde accountant te laat is. En onredelijk hoog is de boete zeker. Hij staat in geen verhouding tot de schade die het ministerie heeft, want die is er niet of nauwelijks. Het ministerie beweert die bijstandsuitgaven op 15 augustus te moeten weten voor het bijstandsbudget van het komende jaar en de verdeling daarvan, maar dat budget wordt in werkelijkheid pas meer dan een jaar later definitief vastgesteld.

Niet de trage gemeenten maar het ministerie moet hier in het beklaagdenbankje. Dit omdat het ministerie geen alternatief heeft geregeld. Als het ministerie per se op 15 augustus de bijstandsuitgaven van elke gemeente wil weten, dan moet het niet dreigen met waanzinnige boetes maar de meldmogelijkheid vergroten. Het ministerie had de gemeenten de mogelijkheid moeten geven om hun bijstandsuitgaven apart te melden, buiten de jaarrekening om, als noodscenario bij vertraging van de jaarrekening. Dat heeft het ministerie niet gedaan. Die nalatigheid van het ministerie is ongewenst gedrag. Maar daarvoor zijn de pakkans en de boete nul.