Rekenkamer: te weinig zicht op bijstandssignalen

Het is onduidelijk in hoeverre de signalen die het Inlichtingenbureau doorspeelt aan gemeenten over mogelijke bijstandsfraude daadwerkelijk bijdragen aan het opsporen van oneigenlijk gebruik. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft onvoldoende zicht op wat gemeenten precies met die gegevens doen.

Hardheden

Dat stelt de Algemene Rekenkamer in het Verantwoordingsonderzoek 2021 met betrekking tot het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Meer inzicht in de gegevensuitwisseling tussen gemeenten en het Inlichtingenbureau is gewenst, vindt de Rekenkamer. Dat zou minister Schouten (Participatie, ChristenUnie) helpen in haar opgave om de 'hardheden' in het bijstandsstelsel terug te dringen. Ook zou de informatie van het Inlichtingenbureau kunnen worden ingezet om mensen op te sporen die recht hebben op een uitkering maar daar nog geen gebruik van maken.

Rechtmatigheid

Het Inlichtingenbureau (IB) verwerkt gegevens over bijstandsontvangers en verstrekt die gegevens aan gemeenten. Die gegevens zijn ‘signalen’ over inkomen, vermogen (zoals autobezit en spaargeld), en de woonsituatie. Gemeenten kunnen gebruikmaken van deze signalen om de rechtmatigheid van bijstandsuitkeringen te controleren, en de gegevens te checken die bijstandsontvangers aan de gemeente moeten doorgeven.

Te weinig

Volgens de Rekenkamer controleert de minister goed genoeg of het IB zijn werk doet en zorgvuldig met de gegevens omgaat. De minister weet echter nog te weinig over wat gemeenten met die gegevens doen en wat dat betekent voor mensen met een uitkering. 'Bijvoorbeeld, hoeveel van deze signalen door gemeenten worden onderzocht, hoeveel en welke overtredingen van de inlichtingenplicht hierdoor aan het licht komen, en tot hoeveel terugvorderingen en boetes dit leidt', schrijft de Rekenkamer.

Niet-gebruik

Minister Schouten, die bezig is met een herziening van de Participatiewet om ongewenste hardheden in het stelsel uit te bannen, zou die informatie echter goed kunnen gebruiken, stelt de Rekenkamer. Ook wordt er slechts 'terughoudend' gebruik gemaakt van gegevens van het IB om het niet-gebruik van uitkeringen terug te dringen. Uit onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie blijkt dat 35 procent van de mogelijk rechthebbende huishoudens geen beroep doet op de algemene bijstand. Die mensen kunnen met behulp van informatie van het IB wellicht worden opgespoord door gemeenten.