Budget lokale rekenkamers te krap

Het gemiddelde budget van de lokale rekenkamers is te krap om na 2015 de fors groeiende uitgaven te controleren. Een harde ondergrens wil de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies niet voorschrijven, ‘maar één euro per inwoner is te weinig.’

Eén euro per inwoner was gemiddeld het bedrag dat gemeenteraden jaarlijks ter beschikking stellen aan hun rekenkamers opdat die de gemeentelijke uitgaven kunnen controleren op rechtmatigheid en doelmatigheid. Door de druk op gemeenten om te bezuinigen, is dat bedrag de laatste jaren volgens de NVVR zelfs ‘ietsje minder’ geworden. ‘Het is wat minder meegegaan met de inflatie’, aldus NVRR-bestuurslid Ans Hoenderdos.

De overheveling van rijks- en provincietaken richting gemeenten – waarmee naar schatting een bedrag is gemoeid van 16 miljard euro - betekent een verhoging van het gemeentelijke budget met 40 procent. ‘Bij de instelling van de rekenkamers is er een vuistregel gehanteerd van één euro per inwoner. Je kunt je nu afvragen, met de nieuwe taken die op gemeenten afkomen, of dat nog voldoende is.’

Anders dan in bijvoorbeeld de Mediawet – waarin een vast bedrag per inwoner is opgenomen voor de lokale omroep – is er voor lokale rekenkamers wettelijk gezien geen minimumbedrag voorgeschreven.

Verdubbeling
‘Er is natuurlijk een relatie tussen de budgetten die je toetst, die verantwoord moeten worden en de onderzoeksmogelijkheden die je hebt om die budgetten te toetsen. Er is een zekere relatie, maar niet alleen. Het gaat ook vooral om de kwaliteit van de regel­geving. Je kunt niet altijd zeggen ‘er komen zoveel miljarden euro’s bij, dus je moet precies die verdeelsleutel ook aan rekenkamers toedelen’, zegt Hoenderdos.

Maar op de vraag dat als lokale rekenkamers te maken krijgen met bijna een verdubbeling van het budget waar ze over gaan, die ene euro – zo die nog staat – genoeg is, zegt Hoenderdos stellig dat die dan te weinig is. Over welk bedrag het dan wel moet gaan, willen zij en Arno Visser - medebestuurlid van de NVRR, zich niet uitlaten. Visser: ‘Sommige rekenkamers zijn al groot en redelijk actief. Daarvoor hoef je niet te zeggen dat die van 1 naar 2 euro moeten. Het is toch maatwerk. Elke gemeente moet in haar eigen situatie kijken of het budget nog passend is op wat er komen gaat; op wat er op hen afkomt.’

Het gaat volgens hem niet zozeer om een ondergrens aan een bijdrage per inwoner, als wel om de functie. ‘Dit gaat over macht en controle op de macht. Het gaat dus ook over gemeenteraden. Wij moeten niet zeggen: de rekenkamers moeten aan bod zijn. Nee, we moeten zeggen: het moet te volgen zijn. Maatregelen en publieke middelen en de publieke bevoegdheden moeten te controleren zijn door een partij: dat is in eerste plaats de volksvertegenwoordiging. Wij adresseren het feit dat de controle in de eerste plaats ligt bij de volksvertegenwoordiging, dus de gemeenteraad. Aanvullend is de rekenkamer met specifieke bevoegdheden en mogelijkheden’, zegt hij.

Paternalistisch
‘Helemaal aan het eind van de rit hoort natuurlijk ook de vraag of de rekenkamer en rekenkamercommissie adequaat zijn gefinancierd. Een ondergrens heeft twee kanten: een regeltechnische en een financiële. Als je nu decentraliseert, leg dan ook de verantwoordelijkheid bij die gemeenteraad om daar een volwassen standpunt over in te nemen’, aldus Visser. ‘Laten we raden serieus nemen in dit land. Die kunnen echt wel beslissingen nemen over toereikende budgetten en goede opdrachten. Laten we niet paternalistisch vanuit Den Haag zeggen wat ze moeten doen.’

Meer macht lokale rekenkamers
De controle op de bestedingen van publiek geld op lokaal niveau wordt ook volgens de Tweede Kamer nog belangrijker door de decentralisaties op het gebied van onder meer jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning. De regering moet daarom volgens een motie van VVD, PvdA en CDA met voorstellen komen om de bevoegdheden van rekenkamers en rekenkamercommissies op het gebied van samenwerkingsverbanden uit te breiden, kijkend naar het gezamenlijk belang van de deelnemende gemeenten. Initiatiefneemster Madeleine van Toorenburg van het CDA is erg blij met de meerderheid in de Kamer: ‘Wij zien dit als steun in de rug voor gemeenten die met weinig financiële middelen belangrijke taken moeten uitvoeren.’