Kosten sociaal domein gemeenten: plus 11,2 procent

Nederlandse gemeenten hebben 80 miljard euro aan lasten begroot voor 2025. Dat is 7,2 procent meer dan in de begrotingen voor 2024, zo meldt het CBS op basis van de gemeentebegrotingen.

Sociaal domein

Op alle beleidsterreinen stijgen de begrote lasten ten opzichte van de begroting voor 2024. Ruim een kwart van de totale lasten komt voor rekening van het beleidsterrein sociaal domein. Daaronder vallen kosten die te maken hebben met onder meer de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo, jeugdhulp, maatschappelijk werk, de aanpak van huiselijk geweld en vluchtelingenopvang. De begrote lasten voor dat beleidsterrein stijgen van 18,4 naar 20,5 miljard euro; een toename van 11,2 procent.

Participatie

Voor Inkomensregelingen en participatie wordt 13,4 miljard euro begroot, tegen 12,5 miljard euro in 2024. Die stijging hangt onder meer samen met de verhoging van het wettelijk minimumloon. Dat werkt door in de hoogte van de bijstandsuitkeringen die gemeenten verstrekken.

Handhavers

Voor de beleidsterreinen Veiligheid, Economie en Volksgezondheid en milieu werd ongeveer 9 procent meer begroot dan een jaar eerder. De stijging van de lasten op het beleidsterrein Veiligheid komt behalve door loonstijgingen ook onder meer doordat enkele grote steden meer handhavers gaan inzetten, door de aardbevingsproblematiek in de provincie Groningen en door de viering van het 750-jarig bestaan van Amsterdam. De hogere lasten op het beleidsterrein Economie hangen onder meer samen met de investeringen in binnensteden en andere winkelgebieden. De bestedingen aan volksgezondheid stijgen vooral vanwege diverse specifieke uitkeringen die gemeenten krijgen van het rijk, zoals IZA (Integraal Zorgakkoord) en GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord).

Klimaat

Tot slot komt de toename van de lasten voor milieubeheer grotendeels door het klimaatbeleid en de energietransitie. Gemeenten financieren ook deze bestedingen deels met specifieke uitkeringen, zoals de CDOKE (Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat- en Energiebeleid).

Stijging baten

De stijging van de begrote lasten is volgens het CBS ongeveer even groot als die van de begrote baten. Doorgaans liggen de begrote baten en lasten iets lager dan de werkelijke baten en lasten in de jaarrekeningen. Bij de baten is dat verschil meestal groter dan bij de lasten. In 2023 werd door de gemeenten gezamenlijk 75,1 miljard euro uitgegeven, terwijl de baten 76,7 miljard euro bedroegen. Het exploitatiesaldo voor bestemming kwam daarmee uit op 1,6 miljard euro.

Gemeentefonds

De gemeenten hebben voor dit jaar 79,3 miljard euro aan baten begroot. De inkomsten van gemeenten bestaan uit gemeentefondsuitkeringen, opbrengsten uit gemeentelijke heffingen en overige baten. De overige baten bestaan uit onder meer specifieke rijksuitkeringen, huren en pachten, boekwinsten bij de verkoop van aandelen, rente- en dividendopbrengsten en overdrachten van andere overheden dan het rijk.

Voor 2025 begroten gemeenten 44,7 miljard euro aan baten uit het gemeentefonds, 14,4 miljard aan opbrengsten uit gemeentelijke heffingen en 20,2 miljard euro aan overige baten.