Gemeenten dreigen rijk met opzeggen akkoorden

Gemeenten, van klein tot groot, eisen dat het kabinet ‘de onaanvaardbare korting’ van ruim 3 miljard euro op het gemeentefonds intrekt. Gebeurt dat niet, dan dreigen ze de samenwerking met het rijk te bevriezen.

Bijplussen

Over een motie van die strekking stemmen de verzamelde gemeenten volgende week tijdens de Algemene Ledenvergadering in Groningen. De motie, met de gemeente Beesel als eerste ondertekenaar, wordt breed gesteund. Niet alleen zijn er 27 mede-indieners, een vijftal gemeenten waaronder Amsterdam ondersteunt de oproep aan het VNG-bestuur om alles op alles te zetten dat het kabinet het gemeentefonds vanaf 2026 met structureel 3 miljard euro bijplust. Op Prinsjesdag – of zo spoedig mogelijk daarna – moet dat zijn geregeld.

Bevriezen

Blijft die oplossing uit, dan mag de Vereniging van Nederlandse Gemeenten geen nieuwe bestuurlijke akkoorden meer sluiten met het rijk of andere afspraken maken. Ook geen tijdelijke. Wat de indieners van de motie betreft worden zo lang het rijk niet over de brug komt, ook bestaande taken en akkoorden met het rijk doorgelicht ‘op mogelijkheden om deze te bevriezen of in te trekken. Dat geldt eveneens voor taken en akkoorden die zich in de fase van invoering bevinden.

Zorgkosten

Het moeten inleveren van 3 miljard euro is overigens niet de enige steen des aanstoots. De andere manier van bekostigen van gemeenten die het rijk voor ogen heeft vanaf 2026 zorgt eveneens voor onvrede. Die nieuwe financieringssystematiek baseert het kabinet op de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Maar volgens de gemeenten stijgen de kosten van met name de zorg veel harder dan het bbp – en precies het sociale domein vormt een groot, zo niet het grootste, deel van de gemeentebegroting. Een stijgende zorgvraag kunnen gemeenten daardoor niet opvangen.

Beleidsvrijheid

Wat de gemeenten evenmin zint, is dat het rijk voor de uitvoering van zowel regulier beleid als extra taken steeds vaker werkt met specifieke uitkeringen. Dat zijn geoormerkte gelden die – anders dan de vrij besteedbare middelen uit het gemeentefonds – gemeenten weinig of geen beleidsvrijheid toestaan en daarnaast een aanzienlijke verantwoordingslast met zich meebrengen.

Kortom, de indieners van de motie willen een totaaloplossing voor een solide, stabiele en duurzame financiële positie van gemeenten, met voldoende (beleids-)vrijheid om bestaande en nieuwe taken uit te kunnen voeren.