Provincies in hun maag met wet overheidsfinanciën

Nederland gaat Europese afspraken over de reductie van het begrotingstekort en de staatsschuld vastleggen in de Wet Houdbare Overheidsfinanciën (HOF). Volgens IPO-voorzitter Johan Remkes heeft het huidige wetsvoorstel absurde effecten.

Met de wet HOF krijgt het kabinet meer bevoegdheden om provincies, gemeenten en waterschappen aan te pakken als hun tekorten, berekend volgens de Europese Monetaire Unie (EMU), drukken op Europese begrotingsafspraken. Lagere overheden worden allen aangeslagen voor een deel van het nationale begrotingstekort. Als een provincie de aangewezen norm overschrijdt, kort het kabinet op het Provinciefonds. Het kabinet wil het wetsvoorstel voor de zomer naar de Kamer sturen. De wet HOF moet dan op 1 januari 2013 in werking treden. Volgens voorzitter Johan Remkes van het Interprovinciaal Overleg (IPO) kan de huidige invulling van de wet de economische groei schaden.

U heeft het wetsvoorstel al kunnen inzien. Hoe pakt de wet uit voor provincies?
‘In haar effecten is het wetsvoorstel tamelijk absurd. Wat betreft reservepositie en investeringsniveau zijn de effecten in alle provincies merkbaar, maar voor provincies met stevige reserves in het bijzonder. De verkoop van aandelen van nutsbedrijven was positief voor het EMU-saldo (het tekort van de decentrale overheden, wat maximaal 0,5 procent van het bbp mag zijn, WB), maar het gebruik van die reserve wordt straks juist een belasting voor het EMU-saldo. Dat is een ongerijmd effect. Als je het EMU-tekort berekent op kasbasis krijg je gekke effecten.’

Wat voor effecten?
‘In de uitgaven voor rijksprojecten. Denk aan de ontwikkeling van de Zuidas of het aanleggen van een weg. In Noord-Holland willen we een bedrag uitgeven aan de vernieuwing van de zeesluizen in IJmuiden. Dat kan niet meer, tenzij we inkomsten genereren uit belastingverhoging. Dat is een raar ongerijmd effect.’

Wat kan u er als IPO aan doen?
‘We hebben een afspraak gemaakt met de minister van Binnenlandse Zaken dat we eerst praktisch gaan kijken hoe de effecten werken en of ze kunnen worden weggenomen. Voor gemeenten geldt de wet van de grote getallen. Op dat niveau vlakken de effecten gemakkelijker weg, simpelweg omdat ze met meer zijn. Met de provincies zijn we maar met twaalf.’

Begrijp ik goed dat een provincie met voldoende financiële middelen die niet mag inzetten , omdat andere provincies een tekort hebben?
‘Alle provincies moeten wettelijk een sluitende begroting op basis van het baten-lastenstelsel opstellen. In het kasstelsel drukken investeringen op één jaar, terwijl ze in het baten-lastenstelsel over een langere termijn worden uitgesmeerd. De pieken zijn dan minder en gemakkelijker weg te vlakken.’

Als een provincie de norm overschrijdt, gaat het kabinet korten op het Provinciefonds.

‘Dat is een dreigende sanctie. Maar ik denk niet dat het zover zal komen. Deze discussie speelt in alle EU-landen. De vraag is of je deze paardenmiddelen nodig hebt. Ik snap heel goed dat het kabinet de overheidsfinanciën onder controle wil houden, maar er leiden meer wegen naar Rome.’

Allerlei infrastructuur zou met dit wetsvoorstel niet meer kunnen worden aangelegd. Volgens u levert dat economische schade op, zegt u in het FD. U gaat nog in overleg met VNO-NCW, omdat het voorstel ook het bedrijfsleven raakt. Dit kan toch niet de bedoeling zijn van het kabinet?
‘Het is zeker niet de bedoeling van het kabinet om economische schade aan te richten, net als het niet de bedoeling is dat de belasting omhooggaat. In het voorstel worden de overige eigen inkomsten van provincies meegerekend voor de norm met als gevolg dat je minder inkomsten krijgt uit het Provinciefonds. Dan word je gestraft, terwijl je het goed doet.’

U heeft de wet kunnen inzien en kunt er als IPO nog invloed op uitoefenen. Heeft u een alternatief?
‘Er zijn een aantal mogelijkheden om effecten te verminderen. De vraag is of deze acceptabel zijn voor Financiën. We zitten nu nog in de overlegfase, maar het IPO bereidt een stevige reactie voor. Een poging om de minister te overtuigen. Ik denk dat het kabinet niet zo doofstom is om voor die tijd niets aan het voorstel te veranderen. Een alternatief is bijvoorbeeld saldering van overschotten en tekorten of investeringen uitsmeren over de tijd.’

Wanneer komt het IPO met een stevige reactie?
‘Onze reactie wordt nu opgesteld aan de hand van een aantal voorbeelden. Ik kan me niet voorstellen dat het kabinet niets wijzigt aan het voorstel. Als niets veranderen, gaat het in deze vorm naar de Raad van State en is het heel voorspelbaar dat die er dan stevige opmerkingen over zullen maken.’