Extra investering in onderwijs en veiligheid loont niet

De overheid heeft de afgelopen jaren meer uitgegeven aan onderwijs, zorg en veiligheid zonder dat de kwaliteit er noemenswaardig door verbeterde. Het relativeert volgens het SCP in elk geval de voorspelde negatieve effecten van de huidige bezuinigingen.

Waar voor ons geld
Dat zijn de belangrijkste conclusies uit het rapport Waar voor ons belastinggeld? Prijs en kwaliteit van publieke diensten. In deze publicatie van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) is de ontwikkeling van de kosten en de prestaties van een aantal publieke diensten in de periode 1995-2010 nader onderzocht.

Kostprijs
In die vijf jaar namen de reële kosten bij alle onderzochte publieke diensten volgens het SCP fors toe; bij de meeste voorzieningen veel sterker dan de productie. Daardoor steeg de kostprijs van de diensten bij onderwijs en veiligheid met 2 à 4 procent per jaar. Op het terrein van zorg is dat in mindere mate het geval.

Toename

Bij de meeste onderzochte publieke diensten is er volgens de onderzoekers sprake van een forse toename van het personeel per eenheid product: bij het primair onderwijs nam het personeel per leerling zelfs met gemiddeld 2,4 procent per jaar toe. Tot aanwijsbare verbeteringen in de kwaliteit en doeltreffendheid van de dienstverlening heeft dan niet geleid.

Burger
Volgens de onderzoekers zijn er slechts beperkt aanwijzingen dat de hogere kosten te verklaren zijn door een verbetering van de kwaliteit. ‘De gebruikers zelf zien geen verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening. Het oordeel van de gemiddelde burger is nog minder positief’, stellen ze. ‘Hierbij kan een rol spelen dat in de berichtgeving door de media domineert wat fout gaat.’

Kwaliteit

Feitelijk stellen de onderzoekers vast dat de stijging van de kostprijs slechts voor een deel wordt verklaard door een verbetering van de kwaliteit van diensten. bij het basisonderwijs steeg het percentage scholen dat voldoet aan de eisen van de onderwijsinspectie, bij de intramurale zorg daalde geleidelijk het aantal meerbeddenkamers en bij de rechtspraak nam de doorlooptijd bij een beperkte categorie rechtszaken af. Bij ziekenhuizen is de balans positief, omdat de wachtlijsten nagenoeg zijn verdwenen.

Verpleging
Per saldo ziet het er volgens het SCP-rapport niet naar uit dat de extra investeringen in onderwijs, intramurale verpleging en verzorging en veiligheid evenredig rendement hebben opgeleverd. Een uitzondering vormden, zoals gesteld, de ziekenhuiszorg en de extramurale verpleging en verzorging. Bij de meeste voorzieningen namen de voor inflatie gecorrigeerde (reële) kosten toe met gemiddeld 3,5 tot 4,3 procent.

Ombuigingen
De onderzoekers zeggen met de uitkomsten de door velen voorspelde omvangrijke negatieve effecten van de geplande bezuinigingen op de middelen voor publieke diensten betrekkelijk te maken. ‘De afgelopen jaren hebben de vele extra miljarden die aan de onderzochte diensten ten goede zijn gekomen in de meeste gevallen verhoudingsgewijs geringe positieve gevolgen gehad voor de gemeten kwaliteit en doeltreffendheid van de onderzochte diensten. omgekeerd is het niet ondenkbaar dat sommige ombuigingen het volume en de kwaliteit van de publieke dienstverlening minder zullen aantasten dan velen op dit moment voorzien’, concluderen de onderzoekers Flip de Kam en Bob Kuhry.