Ingestorte gouden bergen

De malaise in de detachering is nog nooit zo erg geweest als nu. De tarieven van externen liggen op loodgietersniveau, saneringsoperaties volgen elkaar in rap tempo op en het aantal faillissementen neemt hand over hand toe.

 

Hoe anders was dat in de gouden jaren. Elke detacheringsondernemer kan zich dat nog herinneren. De jaren 80, waarin de eerste ambtelijke opdrachten werden uitbesteed aan toen nog bescheiden kantoortjes. De jaren 90, waarin diezelfde bureaus zichzelf onmisbaar maakten en het belastinggeld voor externenpotjes niet op kon. Ambtenaren die zzp’er werden, verveelvoudigden hun inkomen. De echt ondernemende commies werd miljonair met een eigen bemiddelingsbureau of adviesbedrijfje. Ineens opende zich voor de ambtenarij een wereld van weelde. Het plafond lag niet langer bij schaal 18.

 

Totdat de bom viel. Hoewel de crisis het proces heeft versneld, liggen de redenen voor bankroet vaak veel dieper. Zoals geld een bepalende rol speelde bij het opkomen van de externenmarkt, zo sturen ruzies om de centen ook de deconfiture van veel bedrijven. Neem het geruchtmakende dubbelfaillissement van de Leusder detacheerder Segment Personeel en zijn dochter bedrijf Van Naem & Partners Organisatie Adviseurs. Het omvallen van Segment Personeel afgelopen april is opmerkelijk: de bank heeft slechts een half miljoen euro te vorderen. Toch hebben de vier aandeelhouders geen cent bijgestort om Segment Personeel van de ondergang te redden, laat staan gesaneerd. Wat ging er mis?

 

Opleidingsdochter

 

Segment is in 1996 opgericht door Nico van Dijk, op dat moment unitdirecteur opleidingen bij BMC. De Schiedammer is een van de eerste ambtenaren die door BMC-oprichter Jan de Vries wordt aangenomen. Van Dijk bouwt Segment Opleidingen in 2 jaar tijd uit tot de opleidingsdochter van BMC. Dan neemt hij ontslag, koopt de aandelen van De Vries over, en opent een kantoor in Leusden. Voortaan verkoopt hij trainingen en cursussen voor gemeenteambtenaren, een activiteit waarin veel huidige consultancy’s en detacheringsbedrijven hun oorsprong vinden. In 2007 tellen Segment Personeel en Segment Opleidingen samen ruim honderd werknemers.

 

Van Dijk begint aan zijn pensioen te denken. De uitvoering daarvan kijkt de dan 50-jarige directeur-grootaandeelhouder af van zijn vroegere baas De Vries, die dat jaar op 54-jarige leeftijd zijn resterende aandelen verkoopt aan investeringsmaatschappij Halder en terugtreedt in de raad van commissarissen. Tegelijk met de transactie geeft BMC het eigen personeel de kans in het dan nog fors groeiende bedrijf te participeren. Van Dijk wil dat ook. De oprichter, naar eigen zeggen ‘meer van de socialistische school van arbeidersparticipatie’, verkoopt zijn aandelen liever niet aan een investeringsmaatschappij. Zes van zijn managers mogen Segment Personeel overnemen. De eerste die zich datzelfde jaar meldt, is de 3 jaar eerder aangetreden Dave Schut.

 

De ex-ambtenaar en deskundige op het gebied van ruimtelijke ordening, tevens CDA-raadslid in Lochem, hangt de managementfilosofie aan van het ‘dienend leiderschap’. Schut droomt ervan met dienstverlener Segment zijn visie te verwezenlijken. Een goede leider, zo schrijft Schut in 2009 in de Sdu-bijlage Werken voor de Overheid, is ‘als een butler die in alle stilte op de achtergrond zijn werk doet’.

 

Op die achtergrond spreken Schut en Van Dijk af Segment Personeel en Segment Opleidingen in één BV onder te brengen. In 5 jaar tijd wil Schut eenderde van de aandelen in de groep verwerven. Met het geld van de uitkoop zal Van Dijk in 2012 met pensioen kunnen. Schut koopt voor 165 duizend euro zijn eerste aandelen Segment Personeel en Segment Opleidingen in 2007.

 

Op de aanschaf geeft Van Dijk zijn pupil een forse korting. Schut vindt de korting redelijk omdat hij als minderheidsaandeelhouder niet het laatste woord zal hebben. Latere aandelentransacties zal Schut duurder moeten betalen, zo spreken ze af.

 

Het is een goed jaar: aan dividend int Schut 109 duizend euro. Daarmee kan hij een deel van zijn investering afbetalen.

 

Overnamebod

 

Voor Van Dijk vertrekt, wil hij zijn bedrijf voltooien. Segment Personeel moet niet alleen groter worden zoals BMC en Maandag, maar ook winstgevender, zoals Eiffel en Berenschot.

 

Opdrachtgevers schakelen de handjes van Segment pas in als de grote adviesbureaus hun plannen hebben gemaakt. Segment loopt dus altijd achter de feiten aan en Van Dijk gaat op zoek naar een consultancy bedrijf om over te nemen.

 

Die vindt hij in mei 2008 in Van Naem & Partners, een 11 jaar oud adviesbureau met vijftien consultants in dienst. De drie eigenaren, consultants Bram Anker, Mieke Maas en Hans van der Zwan, schuiven graag onder de paraplu van een grote partner. Van Dijk wil direct samenwerken en Segment Personeel doet nog diezelfde zomer een overnamebod. In oktober sluiten de ondernemers hun deal.

 

Segment Personeel koopt Van Naem voor naar schatting 7 ton (waarvan het merendeel direct betaald). De drie verkopers nemen voor de overdracht een laatste dividend, waarmee ze hun sinds 1997 ingebrachte vermogen en opgespaarde winsten incasseren. Het eigen vermogen van Van Naem daalt in 2008 met 573 duizend euro tot nagenoeg niets. Van Naem, dat eerdere crises overleefde dankzij gezonde financiële reserves, begint als eigendom van Segment met een lege balans.

 

Eind 2008 telt de complete Segment Groep 146 werknemers. Anker, Maas en Van der Zwan gaan niet met pensioen. Niet alleen hebben de verkopers van Van Naem nog een deel van de koopsom te ontvangen; Van Dijk laat ze ook in functie. Hij laat de drie een minderheidsbelang van elk 10 procent houden om hun loyaliteit te garanderen en houdt het Woerdense kantoor van Van Naem naast het Leusder hoofdkantoor van Segment aan.

 

Maar in oktober 2008 komt de wereldeconomie donderend tot een halt. Overheidsdetacheerders gaan nog een topjaar tegemoet, maar een recessie valt al te voorzien.

 

Nieuwe deal

 

In de zomer van 2009 besluit Van Dijk zijn terugtreden te versnellen. Naar eigen zeggen zit het Van Dijk dwars dat hij als directeur en aandeelhouder veel besluiten neemt die vooral gevolgen hebben voor zijn opvolgers. Van Dijk wil niet over zijn ‘eigen graf heen regeren’ en vindt het zuiverder om eerder op te stappen. Hij ontkent dat hij het schip voor de dan al aanstormende crisis heeft willen verlaten.

 

Terwijl de markt begint te haperen, sluit Van Dijk een deal met Schut en financieel directeur Peter Berghuizen, die Van Dijk in één keer uitkopen. Voor hoeveel miljoen euro Van Dijk zijn pensioendeal sluit, wil geen van de betrokkenen bekendmaken, maar zeker is dat Schut en Berghuizen voor de transactie op zoek moeten naar financiering van buiten. Extra korting geeft Van Dijk ditmaal niet.

 

Het lijkt voor iedereen een goede deal. Schut bestijgt versneld zijn troon, Van Dijk kan met zijn langverwachte retraite en financiële man Berghuizen zorgt voor de continuïteit in het bedrijf. Hoewel de nieuwe eigenaren hun financiering nog niet rond hebben, treedt Van Dijk per 1 januari 2010 terug.

 

Tijdens de kerstbijeenkomst van 2009 houdt Van Dijk zijn afscheidstoespraak. Hij is aan het einde van zijn ‘levenscyclus als ondernemer’ en kan op zijn 55e met pensioen gaan. Van Dijk zegt te stoppen ‘op mijn hoogtepunt’ en is ‘trots om mijn opvolging te regelen met deze mensen’. Vervolgens presenteert een emotionele Van Dijk de ‘dienend leider’ als zijn opvolger aan alle personeelsleden. Op de afrekening na is Schuts droom werkelijkheid geworden.

 

Dan stort de markt echt in. Januari 2010 is een slechte maand: door de naderende gemeenteraadsverkiezingen houden veel gemeenten hun hand op de knip, een situatie die met de val van Balkenende-IV in februari verergert. De klappen vallen in Woerden: Van Naem ontslaat zes consultants. Het bedrijf is terug bij de vijftien man van voor de overname.

 

In mei gaat het goed mis tussen Leusden en Woerden. De bankrekening van Van Naem staat enkele tonnen rood en Segment Personeel wil daar niet langer voor opdraaien. Van Dijk, die nog altijd zijn geld als aandeelhouder niet heeft opgestreken, vraagt namens Segment aan Anker, Maas en Van der Zwan om een bijstorting van een paar ton te overwegen. Het nog niet volledig uitgekochte drietal voelt daar niet voor en timmert een saneringsplan in elkaar. Van Dijk weigert te saneren als het drietal niet bijlapt.

 

Patstelling

 

Pal na Pinksteren laat Segment Personeel de bank weten niet langer voor Van Naem garant te staan, waarop de bank de rekening blokkeert. Het is eind mei en de salarissen (inclusief vakantiegeld) worden niet gestort. Tijdens vier elkaar kort opvolgende aandeelhoudersvergaderingen komen de twee blokken niet nader tot elkaar. De patstelling versnelt het einde van Van Naem. Het drietal heeft niet langer het vertrouwen dat als zij bijstorten, het geld wordt besteed aan het loon van hun personeel. Van Dijk zelf vindt dat hij via Segment Personeel voldoende geld aan Van Naem heeft verloren en ziet de weigering van het drietal om bij te storten juist als bewijs dat het de drie directeuren om het geld is te doen. Het wederzijds wantrouwen is te groot: geen van de betrokkenen stort uit eigen zak bij.

 

Directeur Schut brengt de nare boodschap tijdens de feestelijke marketingdag begin juni. Schut onthult de drie nieuwe business units en laat zijn verblufte personeel weten dat business unit Van Naem een ‘zwart randje’ op het geheel is. De die maand onbezoldigde consultants beginnen verwoed te solliciteren. De enige echte concurrent die dan een vacature heeft, is het Utrechtse adviesbureau Jacques Necker. Necker ziet die week een kloeke bundel sollicitatiebrieven uit Woerden binnenstromen. De directie besluit polshoogte te nemen en huurt een fusie- en overnameadviseur in, die een afspraak met Woerden maakt. De koortsachtig naar een financiële injectie zoekende eigenaars van Van Naem gaan de afspraak aan. De adviseur ziet de boeken van het bedrijf en laat ter plekke weten geen overnamemogelijkheden te zien. Daarmee valt het doek voor Van Naem. De aandeelhouders vragen faillissement aan. Omdat de rechter dat op 22 juni uitspreekt, is het personeel verzekerd van een vakantietoelage van het UWV. Directie en medewerkers vieren het laatste personeelsuitje tijdens de interland Nederland-Kameroen, met een zelfbetaalde barbecue op de Woerdense parkeerplaats achter het kantoor.

 

Geen boetekleed

 

Pal daarna neemt datzelfde Necker de activa over. Eigenaars Roel Freeke en Geeske Wildeman, bekend met de waarde van de lopende contracten, doen snel een bod bij curator Carin Schreuder, die akkoord gaat. Voor 122 duizend euro koopt Necker zowel de rechten op de naam Van Naem als de resterende contracten. Jacques Necker tooit zich voortaan met de nieuwe naam Necker van Naem.

 

Achteraf trekt geen van de betrokkenen het boetekleed aan. Beide partijen betogen bij de curator dat de economische malaise hoofdoorzaak is van het bankroet. Segment Personeel  beroept zich daarbij op zijn rol als aandeelhouder op afstand. Zo laat Van Dijk in het faillissementsverslag optekenen dat ‘onduidelijk was (en bleef) wat het perspectief/status van het onderhanden werk was (…) en welke medewerkers financieel “rendabele” werkzaamheden verrichtten’. De curator is nog bezig met onderzoek naar de rechtmatigheid van het handelen van het bestuur. In een e-mail aan Van Dijk schrijft de curator dat van ‘bestuurdersaansprakelijkheid van de kant van Segment Personeel BV (…) geen sprake’ kan zijn.

 

Met het verlies van Woerden begint het ook in Leusden te donderen. Segment Personeel is in één klap 2 miljoen euro omzet, vijftien werknemers en een goed merk kwijt. Maar dat is het minste van de problemen in Leusden. Want terwijl de markt die zomer echt instort, begint Schut te beseffen dat hij toch niet zo’n beste deal heeft gesloten met Van Dijk. Schut zit er vuistdiep in: voor zijn in waarde dalende aandelen heeft hij leningen afgesloten en voorschotten gekregen: zo heeft Segment Personeel 85 duizend euro van hem tegoed.

Bovendien is de markt zo slecht geworden, dat financiers de overheidsmarkt mijden als de pest. Schut en Berghuizen kunnen hun betaling aan Van Dijk niet nakomen. Een halfjaar na ondertekening klapt de deal alsnog.

 

En dus gaat Van Dijk niet met pensioen. Integendeel: hij neemt de leiding weer op zich en ontslaat Schut een paar maanden later op grond van leegloop. Dat het UWV zijn ontslag afgelopen februari goedkeurt, verbaast Schut nog altijd. Schut claimt ‘nog redelijk declarabel’ te zijn geweest. Schut is een van de weinige gesaneerde werknemers. Aan een collectief ontslag van de bankzittende consultants begint Van Dijk niet meer. Begin dit jaar komt de tweede klap: de loonkosten stijgen boven de inkomsten uit. Enkele tientallen adviseurs zitten zonder werk thuis. De oprichter maakt een saneringsplan, maar stelt dat dat ‘onuitvoerbaar’ is, vanwege het wettelijke afspiegelingsbeginsel.

 

Van Dijk: ‘Ik zou mensen die in opdracht zaten, moeten ontslaan, terwijl bankzitters aan moesten blijven.’ Toch wil Van Dijk zijn bedrijf graag redden. Maar hij is niet bereid persoonlijk bij te lappen als zijn compagnons dat niet ook doen. De oprichter bezit een minderheidsbelang van 42 procent. Hij beseft dat als investeerders afgehaakte Schut en Berghuizen gratis meeprofiteren als Van Dijk zijn bedrijf met forse stortingen overeind weet te houden.

 

Nepal

 

En dus zoekt Van Dijk manieren om de aandelen van zijn compagnons terug te kopen. Schut is dan net op non-actief gesteld en op vakantie gegaan naar Nepal. De onderhandelaars komen er bij zijn afwezigheid niet uit. Van Dijks plan faalt en met instemming van zijn compagnons vraagt hij in april het faillissement van Segment Personeel aan. Voor de tweede keer is voorafgaand aan het bankroet geen cent door de aandeelhouders bijgestort.

 

Van de 65 werknemers van Segment Personeel zijn er in april nog ongeveer 40 in opdracht, goed voor enkele miljoenen aan omzet. Concurrenten azen na het bankroet massaal op die contracten. De curator verkoopt de activa voor 62 duizend euro aan Necker van Naem, maar is dan al te laat. In de weken na het faillissement lokken andere detacheerders werk nemers met contract en al weg en zetten zo de curator buitenspel. Daarbij speelt Schut een bemiddelende rol. Schut laat zich in deeltijd inhuren door zijn vroegere Segmentcollega Joop Blok, die de Amersfoortse concurrent NCOD runt. In totaal stappen binnen 2 weken zestien Segment-werknemers met opdrachten over naar NCOD, dat daarvoor geen cent aan de curator afdraagt. Zeker vijf van hen zijn door Schut doorverwezen naar Blok. Het merendeel van de gedupeerde werknemers heeft in korte tijd weer werk gevonden. Gezien de grote belangstelling voor de boedel blijft de vraag of een faillissement de enige oplossing was. De curator wil zich niet uitlaten over het lopende rechtmatigheidsonderzoek naar Van Dijk.

 

Voor de bestuurders heeft het bankroet niet alle onderlinge geschillen vlakgetrokken. Nog altijd liggen Schut en Van Dijk met elkaar in de clinch over Schuts minderheidsbelang in Segment Opleidingen. Beide heren hebben advocaten ingehuurd en zijn niet langer on speaking terms. Van Dijk richt al zijn energie op Segment Opleidingen.

 

Van Dijk: ‘Voor mij is de cirkel rond. Ik ben begonnen met een opleidingsbedrijf en ik eindig ermee. Werknemersparticipatie? Daar geloof ik niet meer in. Het is een mooie mogelijkheid om aan kapitaal te komen, maar als de markt instort, kan het een drama worden voor de werknemers: een dubbel drama.’ 

---

 

Dubbelfaillissement

 

Van Naem & Partners (juni 2010)	Segment Personeel, Leusden (april 2011)
Claim fiscus: 244 duizend euro	Claim fiscus: 264 duizend euro
Claim UWV: 207 duizend euro	Claim UWV: nog niet ingediend
Doorstart door: Jacques Necker	Doorstart door: Necker van Naem
Prijs: 121 duizend euro	Prijs: 62 duizend euro

 

---

Recente faillissementen

 

Progem Detachering, Utrecht (3 mei 2011)
Persoza, Wijchen (24 mei)
Prima! Detachering, Heenvliet (26 mei)
Insite Groep, Vlissingen (31 mei)
Tri Consultants, Eindhoven (31 mei)