Het kan altijd erger

Dan heb je de komende jaren te weinig geld, en word je bovendien gedwongen om niet doelmatig te werken. Erger kan bijna niet, zou je zeggen. De gemeenten hebben forse tekorten vanaf 2026. Bovendien balen ze dat ze voor diverse taken maar een jaar of een paar jaar compensatie voor de kosten krijgen van het rijk, en niet voor altijd – in vaktaal: niet ‘structureel’. Geld dat je maar voor enkele jaren krijgt, kun je namelijk veel minder efficiënt inzetten.

Je kunt geen medewerkers vast in dienst nemen maar moet je behelpen met tijdelijke inhuur. Dat is duurder. Gemeenten kunnen met tijdelijk geld niet iets kopen dat meerdere jaren te gebruiken is, want de periode waarin je het geld krijgt is te kort om die uitgave rendabel te maken. Dus ook die doelmatigheid mis je. En bovendien ‘vergeet’ het rijk nog wel eens tijdelijke bedragen voor de gemeenten te verlengen.

Voorbeeldje: voor de Omgevingswet kregen de gemeenten vorig jaar 150 miljoen euro, en de aankondiging dat er dit jaar en de komende jaren wellicht nog 260 miljoen euro zou volgen. Niks meer van gehoord.

De provincies letten erop dat de gemeenten geld dat ze maar enkele jaren krijgen, niet gebruiken voor structurele uitgaven. De provincies willen ook dat de gemeenten structureel geld krijgen. Maar het rijk kan de gemeenten en de provincies hierbij tegelijk om de tuin leiden. Hoe? Een minister belooft de gemeenten voor een bepaalde taak structureel geld. Dat is precies wat de gemeenten willen. Die nemen vaste medewerkers ervoor in dienst. Die gaan een deel van die ontvangsten uitgeven voor iets dat meerdere jaren meegaat. Met akkoord van de provincies. Maar dan, opeens, kondigt de minister aan dat hij die taak weer weghaalt bij de gemeenten. Recentralisatie heet dat, met een r.

En dus ook stopt met betalen daarvoor. Dan hebben gemeenten pas écht een probleem. Want ze blijven zitten met medewerkers waarvoor geen werk meer is. Gemeenten raken het geld kwijt, maar de meerjarige uitgave is nog niet rendabel geworden. Balen dat je voor diverse taken maar een jaar of een paar jaar compensatie voor de kosten krijgt van het rijk, en niet structureel – ik snap het. Maar bedenk: het kan altijd erger.