Het budget van Obama

In deze moeilijke economische tijden vinden Bos en Balkenende het verdedigbaar dat het Nederlands begrotingssaldo van een plusje van één procent omslaat in een tijdelijk tekort van 2 procent. Deze mutatie van 3 procent in 2009, in euro’s 18 miljard, is tijdelijk en acceptabel door de crisis. George W. Bush heeft hetzelfde gedaan. Ook hij liet het Amerikaans tekort omslaan van plus één bij aantreden naar min twee midden 2008. Maar dan zonder dat er een crisis was. En het laatste jaar, nu er een crisis is, verslechtert het begrotingssaldo tot mogelijk ruim 8 procent. Dat getal is zo hoog doordat het ook de lopende grootscheepse financiële hulp aan omvallende hypotheekverstrekkers en banken omvat. Maar wordt nog groter omdat er nog geen rekening is gehouden met de nieuwe maatregelen van Obama om werkgelegenheid te creëren en de economie te stimuleren.

Zijn dit geen tijdelijke problemen? Neen. En nu komt het echte lastige punt. Amerika vergrijst ook nog eens. De eerste babyboomers gaan inmiddels met pensioen en er volgen er snel veel meer. Dat zet begroting en vooral de huidige en toekomstige staatsschuld enorm onder druk, van 41 procent nu stijgt de schuld naar 54 procent in 2010 en snel hoger de decennia erna.

En daar komt de kansenkant. Met zo’n problematiek bij de start van Obama en zo’n groteske opgave voor de komende decennia, moet wel creatief gehandeld gaan worden. Een belastingmaatregel hier en een beetje uitgavenbeleid daar alleen voldoen absoluut niet. De komende vier of acht jaar moet Obama een totaalpakket en dus een totaalcoalitie gaan smeden van zowel een andere belastingstructuur (progressiever) en een ander, soberder aansprakenregime op zorg en sociale zekerheid inclusief hogere pensioenleeftijd. Een totaalpakket waarin iedereen wat kan winnen maar ook wat kwijt zal raken. In ruil voor stabiliteit op langere termijn.

Maar ja, ‘if you start making choices, you start losing friends’ zeggen Amerikanen. Obama moet dus snel handelen, nu hij in het Congres meerderheden heeft en de geesten rijpen voor een totaalpakket binnen een of twee jaar.

Balkenende, Bos en Rouvoet zouden de crisis ook kunnen aanvatten voor een herontwerp van belastingen en sociale zekerheid. De CDA-afspraak niet eens over varianten op de hypotheekrente na te mogen denken, wreekt zich nu dus enorm. Maar misschien inspireert Obama ook hen tot gedurfder denken. Tot slot. Op korte termijn wil Obama de begroting beheersen met een nieuw benoemde ‘chief performance officier’, een gerenommeerde McKinsey-consultant. Waarom deze McKinseydame? Heel eenvoudig. Die weten hoe ze ergens het mes in moeten zitten. Nooit gehoord van de McKinsey-consultant die zich meldde aan de hemelpoort? ‘U wilt erin?’, werd hem gevraagd. ‘Nee’, was het antwoord. ‘Er moeten er twintig uit’.