Het blijft zo stil

Beter worden van een ramp? Het is niet het eerste waar je aan denkt. Bos heeft de crisis bepaald nog niet verzilverd, integendeel zou je denken na de lage score in de verkiezingen voor het Europees Parlement. En dat terwijl hij lange tijd zo’n mooie pers kreeg nadat de crisis najaar 2008 opstak.

In welk opzicht wordt Nederland beter van de economische recessie die mogelijk nog een paar jaar verderf zaait? Wat als het saldo van overheidsuitgaven en ontvangsten een procent of acht negatief blijft? De Nederlandsche Bank acht dit denkbaar op grond van haar jongste ramingen.

Alles wordt dan toch minder? Minder geld voor de zorg, een groter beroep op de sociale zekerheid die mogelijk leidt tot lagere uitkeringen, minder geld voor onderwijs, wegen en defensie. Minder geld voor duurzame en schone technologie, langer doorgaan met het gebruik van oudere, meer vervuilende techniek en auto’s.

Toch ziet menigeen de crisis als een kans. Lets not waste this crisis om Obama te citeren. Nu is het gezegde ‘crisis is kans’ bekend in de beleidswetenschap. Ten tijde van een crisis kan er een unieke, tijdelijke coalitie van maatschappelijke groepringen of politieke partijen ontstaan die ‘boven zichzelf uitstijgen’.

Een vakbeweging die kiest voor verlaging of langdurige bevriezing van lonen zoals in 1982. Overheden die brandzekerheid ineens wel de verdiende aandacht geven, zoals na de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam. Een alomvattend plan tegen hoogwaterstand zoals het Deltaplan kort na de ramp van 1953. Het gevoel bekruipt me dat er ook nu een kritische periode aanbreekt voor het kabinet en de overheidsfinanciën.

De eerste beleidsreactie was misschien niet onverstandig. Om niet halsoverkop te bezuinigen toen het tekort opliep maar de ‘automatische stabilisatoren’ te laten werken. Geen overhaaste bezuinigingen door te voeren, zelfs nu de uitgaven oplopen en de ontvangsten dalen, omdat die de economie in een neerwaartse spiraal kunnen brengen.

De wel doorgevoerde acties, een beetje meer uitgeven hier en daar, was heel afgepast en begrijpelijkerwijs in omvang beperkt. Eigenlijk verwachtte ik daarom dat er nu in de luwte echte alternatieven worden doordacht voor gezonde overheidsuitgaven, een duurzaam sociale zekerheidsstelsel en betaalbare zorg. Dat deze ideeën hier en daar worden neergelegd en bediscussieerd. Vernieuwende beleidsopties die een beroep doen op samenleving en politieke partijen om boven zichzelf uit te stijgen, offers vragen én perspectief bieden.

Maar het blijft zo stil. Als dat is omdat er niets uitlekt is dat opmerkelijk. Als het echter komt omdat het achter de schermen niet gonst van de ideevorming, is dat veel zorgelijker. Dan mist de PvdA met Bos voorop en straks het kabinet en dus ons land het momentum om de kansen van deze crisis te verzilveren.