Meer snijden in zorg taboe

Nog meer gemeentelijke bezuinigingen op onder meer (ouderen)zorg, openbare orde en huishoudelijke hulp en de leefomgeving roept bij inwoners weerstand op. Toch gaat dat gebeuren, voorspellen ambtenaren. Het bezuinigingsleed is nog niet geleden.

Aan de bezuinigingsdrift van gemeenten komt voorlopig nog geen einde. Zes op de tien ambtenaren denken dat ook in 2016 het mes in voorzieningen moet. Inwoners zijn daar iets minder stellig in. Toch vreest nog altijd zo’n 33 procent dat er komend jaar meer zal worden bezuinigd dan geïnvesteerd. Dat blijkt uit een opiniepeiling onder ambtenaren en inwoners dat in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door I&O Research.

Ambtenaren en inwoners gaan redelijk gelijk op in hun acceptatie van bezuinigingen. Van de ambtenaren kan 82 procent daarvoor begrip opbrengen, onder inwoners is dat 79 procent. Iets meer inwoners (20 procent) dan ambtenaren (17 procent) hebben er totaal geen begrip voor. Onder ambtenaren bestaat het minste begrip voor bezuinigingen op ouderenzorg en zorg aan langdurig zieken: 56 procent heeft hier moeite mee. Bezuinigingen op jeugdzorg en op huishoudelijke hulp liggen ambtenaren ook zwaar op de maag.

Datzelfde geldt voor inwoners. Verdere bezuinigingen op ouderenzorg en zorg aan langdurig zieken en op hulp aan huis is voor een ruime meerderheid van de inwoners onbespreekbaar. Ook op het beheer van de openbare ruimte en de riolering mag niet verder worden bezuinigd. Zij komen echter van een koude kermis thuis; juist daarop zal ook in 2016 worden bezuinigd, voorspellen ambtenaren. Van bezuinigingen op burgerzaken/publieke dienstverlening en de lokale economie liggen inwoners niet echt wakker. En dat zijn nou net niet de posten waarop komend jaar wordt bezuinigd, stellen ambtenaren.

Verkoop kunstcollectie
Op cultuur en sport is de afgelopen veel bezuinigd en deze sectoren ontspringen het komend jaar opnieuw de dans niet. Uit ander onderzoek blijkt dat Vlissingen van alle gemeenten het meest op cultuur bezuinigt: het budget moet in vier jaar tijd omlaag met 65 procent. Er zijn plannen om de gemeentelijke kunstcollectie maar van de hand te doen. Het gemeentebestuur maakt die keuze, omdat cultuur officieel niet tot haar wettelijke taken behoort.

Behalve de cultuursector wordt ook de sportsector getroffen door de bezuinigingen in Vlissingen. Het is een combinatie die meer gemeenten hanteren om uit de rode cijfers te komen of te blijven. André de Jeu, directeur van de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG), herkent het beeld. ‘Dat zien we gebeuren vanaf 2010’, zegt hij. Wat de renovatie en nieuwbouw van sportaccommodaties betreft is er volgens De Jeu een pas op de plaats gemaakt. ‘Er wordt nog wel gebouwd, maar met vertraging.’ Bezuinigd wordt er met name op de sportondersteuning vanuit het ambtelijk apparaat. Verder zijn nogal wat gemeenten ertoe overgegaan het beheer en onderhoud van sportaccommodaties ‘naar buiten’ te plaatsen richting verenigingen. ‘Het zijn wel bezuinigingen, maar zonder dat de sport daar zelf echt last van heeft’, zo nuanceert hij de uitkomsten van het onderzoek.

Hoewel de situatie nog niet dramatisch te noemen is, is de sport volgens De Jeu wel getroffen door de vele bezuinigingen. ‘Langzaam is wel de grens bereikt van wat de sector kan hebben. Als er nog meer wordt gesneden, komt de basisstructuur van het sportgebeuren in gevaar. ‘En daarmee raken ook andere doelen van het gemeentelijk beleid uit zicht. Ik bedoel, sport draagt steeds vaker bij aan andere doelen dan het sporten alleen, zoals een betere gezondheid en het bevorderen van sociale cohesie’, zegt hij. Om die doelen te bereiken, zijn gezonde sportverenigingen en goede accommodaties nodig. De kunst is volgens De Jeu om een deel van de noodzakelijke ondersteuning en investeringen in sport en beweging te bekostigen vanuit het sociaal domein. ‘Er zijn tal van sociale vraagstukken waarvoor sport een relatief goedkope oplossing kan zijn. Maar dan is het wel zaak de basisstructuur op orde te houden’, waarschuwt hij.

De rijkskortingen op de budgetten Wmo, Jeugdwet en de Participatiewet hebben gemeenten het afgelopen jaar hoofdbrekens bezorgd. En die zijn nog niet over. Hoewel ambtenaren en inwoners verdere bezuinigingen op vooral de Wmo niet zien zitten, zit er een nieuwe ronde aan te komen. Vier op de tien ambtenaren menen dat er ook komend jaar op de huishoudelijke hulp zal worden bezuinigd en drie op de tien voorziet bezuinigingen op de ouderenzorg en de zorg aan langdurig zieken. Ook op de jeugdzorg wordt komend jaar beknibbeld, stelt 29 procent van de ambtenaren, terwijl bijna zeven op de tien inwoners dat een slecht idee vinden. Overigens verwachten zowel ambtenaren (72 procent) als inwoners (58 procent) dat op andere portefeuilles extra moet worden bezuinigd, om de Wmo en Jeugdwet naar behoren te kunnen uitvoeren.

Roermond heeft dit jaar met pijn in het hart de rijksbezuinigingen op onder meer de huishoudelijke hulp opgevangen. Ook komend jaar wordt het hangen en wurgen. ‘Een enorme, schier onmogelijke, opdracht’, stelt wethouder Marianne Smitsmans (GroenLinks). ‘We kunnen de bezuinigingen alleen realiseren als we de gelegenheid krijgen om ons beleid om te buigen, zoals het inrichten van meer algemene voorzieningen en door mensen aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid en kracht.’

De bezuiniging op begeleiding en kortdurend verblijf heeft Roermond dit jaar kunnen opvangen via de inkoop van maatvoorzieningen. Verder is de huishoudelijke hulp versoberd. De nieuwe (rijks)bezuinigingen moet het college in 2016 binnen de eigen begroting opvangen. Wel heeft Roermond middelen gereserveerd voor een zogenaamde zachte landing.

Soberder onderhoud
Eén van de gemeenten waar het onderhoud van onder andere wegen en groen steeds meer onder druk komen te staan is Castricum. Volgens het college kan het zijn dat de gemeente straks geen geld meer heeft voor het ophogen van straten. Enschede besloot in de vorige raadsperiode tot fikse bezuinigingen op het onderhoud van het openbaar groen; oplopend tot twee miljoen in 2017. ‘Net als alle andere gemeenten moesten we bezuinigen, maar we wilden de lasten voor de burgers niet verhogen’, zegt wethouder Hans van Agteren (BurgerBelangen Enschede). ‘In plaats van 22 keer per jaar maaien, wordt er nog maar twee keer per jaar gemaaid’, zegt hij. ‘We zijn begrip aan het kweken, maar dat is een lastig proces. We hebben dit jaar nog nooit zoveel klachten gehad.’ Het stadbestuur wordt overigens ook te hulp geschoten door wijken en buurten die de handen uit de mouwen willen steken. ‘Geef ons een grasmaaier en een hark en dan doen we het zelf wel, kregen we vanuit buurten en wijken aangeboden.’

Inmiddels is structureel 1,5 miljoen euro aan bezuinigingen gerealiseerd; nog een half miljoen te gaan. ‘Er heerst in de samenleving een lichte euforie dat de crisis voorbij is, maar dit onderzoek laat zien dat veel burgers nog onvoldoende beseffen dat het lokale leed nog niet geleden is’, zegt Peter Kanne van I&O Research. ‘Gemeenten zouden er goed aan doen hun inwoners hierop voor te bereiden.’

Verantwoording. Het onderzoek naar de standpunten van burgers en ambtenaren ten aanzien van het gemeentelijk bezuinigingsbeleid is door I&O Research uitgevoerd onder 1.373 gemeenteambtenaren en 2.192 burgers.