Gevraagd: Ondernemende wethouders

Sommige sectoren klagen harder dan de andere. De hele cultuursector liep vorig jaar te hoop toen duidelijk werd dat de omvang van de bezuinigingen 200 miljoen euro waren. Maar toen een paar maanden later er een nationale protestdag werd georganiseerd door de SP en de PvdA tegen de kortingen op sociale zekerheid, was de aandacht daarvoor een stuk minder. Ook al is de bezuiniging veel groter.

Zou het zo zijn dat naarmate er meer opgeblazen ego’s rondlopen in een sector, het verontwaardigde lawaai toeneemt? Een acteur of omroeppresentator zal eerder zonder podiumvrees voor de microfoon zijn boosheid uiten, dan een bijstandsmoeder of chronisch zieke. Het gevolg is dat de sectoren waar het minst bezuinigd wordt, de meeste aandacht in de media krijgen: cultuur en publieke omroepen.

Er is nog een onderscheid te maken. Dat zijn de loyalen versus de niet-loyalen. De ambtenaren bij de Haagse ministeries: er wordt radicaal gesneden in het personeelsbestand. Toch klagen ze niet, loyaal als ze zijn. En wat te denken van Defensie? De bezuinigingen (één miljard euro) zijn nog niet aangekondigd of de Cougar-transporthelikopters, Leopardtanks, mijnenjagers en F-16 straaljagers zijn al buiten dienst gesteld. Een paar dagen licht emotioneel gemopper in de media en je hoort ze niet meer, die militairen.

De niet-loyalen zijn de bestuurders uit de gemeentes, die het concept-bestuursakkoord met het Kabinet afwijzen. Dat is raar, want in tijden van voorspoed krijgen ze meer geld van het Rijk, en dan hoor je ze niet. Maar nu er bezuinigd moet worden gaan ze dwars liggen. Terwijl het kabinet een aantal mooie voorstellen heeft gedaan, die passen in een lang gekoesterde ambitie, namelijk decentralisatie van overheidstaken.

Jaren geleden heeft een commissie onder leiding van Annemarie Jorritsma het beleid geformuleerd om de gemeentes hét publieksloket van de overheid te laten worden. De vorige kabinetten beleden met het woord dat ze dit ook wilden, maar in de praktijk kwam er weinig van.

Nu is er een hervormingskabinet die dit – verstandige – beleid daadwerkelijk gaat realiseren. En dan willen de gemeentes opeens niet meer. Natuurlijk, met het gedecentraliseerde werk komt er minder geld mee dan ze gehoopt hadden. Maar dan dwingt ook om na te denken over efficiënte, niet-bureaucratische manieren van dienstverlening. Bijvoorbeeld door samenwerkingsverbanden te creëren met andere gemeentes.

Er liggen, kortom, spannende mogelijkheden voor de bestuurders en ambtenaren die streven naar een kleine, efficiënte, dienstverlenende overheid. Maar in plaats van die kansen te grijpen, is er veel geklaag en gezeur over geld. Niet alleen de gemeentes blijken conservatief en behoudzuchtig te zijn. Ook het FNV waarschuwt wethouders in een open brief dat zij ‘de rommel van het kabinet mogen opruimen’.

Als er al sprake is van rommel, dan is het rommel die veroorzaakt is door een disfunctionerende financiële sector. Het Kabinet probeert de schade die die sector heeft veroorzaakt, te repareren. Daar heeft iedereen in Nederland last van. Maar tegelijkertijd creëert dit kabinet kansen voor ondernemende wethouders, die verder kijken dan hun jaarlijkse begroting.

Paul Lensink