Financiën wil verder snijden in eigen vermogen van BNG

Op de eerstvolgende algemene vergadering van aandeelhouders van de Bank Nederlandse Gemeenten op 28 april wil het ministerie van Financiën de bank dwingen het eigen vermogen verder terug te brengen door extra dividenduitkeringen aan de aandeelhouders te doen. Hoeveel de bank moet afslanken, wil het ministerie op voorhand niet zeggen. 'Dat maken we pas op de aandeelhoudersvergadering bekend', aldus een woordvoerster van Financiën. Rik Buddenberg, voorzitter van de commissie Financiën van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), spreekt van een 'blijvend spanningsveld' tussen rijk en gemeenten.

Voormalig minister van Financiën Zalm begon ermee de riante vermogenspositie van de BNG af te bouwen. Onder zijn druk werd besloten in 2006, 2007 en 2009 honderden miljoenen euro's aan superdividend uit te keren aan de aandeelhouders. De Nederlandse staat profiteert daar als grootste aandeelhouder het meeste van. De staat heeft de helft van de aandelen van de bank in zijn bezit. De rest is verdeeld over vrijwel alle gemeenten en een paar provincies. Onder Zalms opvolger Wouter Bos wordt de ingezette lijn van Financiën in de richting van de BNG in grote lijnen voortgezet.

Buffer

'Op het gebied van de vermogensstructuur kijkt de staat in toenemende mate kritisch. Als bijvoorbeeld naar oordeel van de staat de vermogenspositie van een staatsdeelneming ruimer is dan noodzakelijk voor investeringen en als buffer, zal de staat een onttrekking - bijvoorbeeld een eenmalige speciale dividenduitkering - doen om de vermogensverhoudingen tot passende proporties terug te brengen', zo staat te lezen in de nieuwe nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid van Financiën. Wat passende vermogensverhoudingen zijn, wordt per deelneming vastgesteld. Daarbij wordt rekening gehouden met wat gebruikelijk is in die sector.

Voor het dividendbeleid hanteert het ministerie verder de vuistregel dat de zogeheten payout ratio van staatsdeelnemingen ten minste veertig procent moet zijn. Dat is het deel van de jaarlijkse winst dat aan aandeelhouders wordt uitgekeerd. Na een ingreep van Zalm voldoet de BNG ruimschoots aan die eis: over 2006 was dat zelfs vijftig procent van de winst.

Pim Vermeulen, voorzitter van de raad van bestuur van de BNG, zegt desgevraagd officieel niet op de hoogte zijn van verdere afslankingsplannen en kapitalisatie van de bank. Die plannen voor na 2009 zijn volgens ingewijden zeer tegen de zin van de BNG en, zo hoopt de bank, ook van de andere, vooral gemeentelijke aandeelhouders. Gisteren had de raad van bestuur van de bank een overleg met de leden van de VNG-commissie Financiën. Volgens de VNG had de bank zichzelf uitgenodigd om de commissie 'bij te praten'.

Vermeulen zegt dat het een regulier overleg betreft 'omdat we de aandeelhouders vaker dan één keer per jaar willen zien'. Voor volgende maand staat eenzelfde overleg met de koepelorganisatie van de provincies op het programma. De kapitalisatie is een van de agendapunten.

AAA-rating

Gemeenten profiteren als aandeelhouders weliswaar stevig van de extra dividenduitkeringen, toch zit er volgens Buddenberg een belangrijke 'maar' aan die extra dividenduitkeringen. 'Natuurlijk zijn de extra dividenden op korte termijn aardig voor de gemeenten. Maar het gevaar bestaat dat de vermogenspositie van de BNG dusdanig wordt afgebouwd dat afbreuk wordt gedaan aan de hoge kredietwaardigheid van de bank. En dat kan de gemeenten op de langere termijn geld kosten', zegt hij. Bij de bank lenen Nederlandse gemeenten al bijna een eeuw tegen voordelige tarieven geld.

Terugdringing van de reserves kan ten koste gaan van de credit-rating. De BNG heeft een AAA-rating. De reeds doorgevoerde afslanking van het eigen vermogen werd door zowel de bank als de gemeentelijke aandeelhouders toen als een gevaar gezien.

Door een minder groot eigen vermogen loopt de bank namelijk het risico de hoogste graad van kredietwaardigheid te verliezen. De hogere tarieven die de bank dan moet betalen bij het aantrekken van kapitaal betekenen dat gemeenten duurder uit zijn bij het lenen van geld voor investeringen. De staat heeft dat probleem niet, want die leent niet via de BNG, maar komt aan benodigd geld door staatsobligaties uit te geven.

Afstoten BNG van de baan

Onder druk van - toen nog - minister Zalm van Financiën werd in 2006 afgesproken de vermogenspositie van de BNG in drie jaar tijd stapsgewijs met 1,2 miljard euro te verlagen en structureel een hoger dividend (50 in plaats van 43 procent van de nettowinst) uit te keren. Eerder al noemde Zalm de afgesproken extra dividenduitkeringen 'een goede eerste stap' om de in zijn ogen moddervette bank af te slanken. Zalm zou volgens een hardnekkig gerucht zelfs de BNG hebben willen verkopen, dit onder druk van de commerciële banken die van de bevoordeling van de overheidsbank af zouden willen.

Volgens de nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid denkt Financiën inmiddels zeker niet meer aan verkoop. Wouter Bos, de opvolger van Zalm, verschuift het accent van het afstoten van staatsdeelnemingen naar het actief beheren ervan. Reden voor deze beleidsommezwaai is met name de toegenomen zorg voor de publieke belangen die met de staatsdeelnemingen zijn gemoeid. Alleen met wet- en regelgeving dit publiek belang borgen ervaart Bos als 'te rigide'. De nieuwe lijn ten aanzien van de huidige portefeuille staatsdeelnemingen vat Financiën samen als 'publiek, tenzij'.