Financiële positie gemeente steeds beroerder

De financiële positie van de gemeenten verslechtert. Dat blijkt uit de jaarlijkse beoordeling van de begrotingen van gemeenten door de provincies.

Meer werklozen

Als belangrijkste oorzaken van deze verslechtering noemen de provinciale toezichthouders de stijgende lasten als gevolg van de Wet Werk Bijstand (Wwb), de financiële participatie van gemeenten in sociale werkvoorzieningschappen en de lagere baten uit de grondexploitatie. De meeste gemeenten zijn er niettemin in geslaagd een sluitende begroting 2013 te presenteren.

Aritkel 12

Van de 408 gemeenten zijn negen gemeenten vanwege de financiële positie onder preventief toezicht geplaatst. Het betreft en de twee artikel 12-gemeenten Boarnsterhim en Millingen aan de Rijn, Bellingwedde, Delfzijl, Ten Boer, Apeldoorn, Beuningen, Gemert-Bakel, Nuenen. Bij de laatste zes genoemde gemeenten is de zorgelijke financiële situatie voornamelijk een gevolg van het verwerken in de begroting en meerjarenraming van verliesverwachting op de grondexploitatie. In totaal hebben de Nederlandse gemeenten voor 14,9 miljard euro geïnvesteerd vermogen in grondexploitatie zitten. De netto winstverwachting laat een afname zien met bijna 0,9 miljard euro.

Onderzoek grondexploitatie

Vorig jaar hebben de provinciale toezichthouders opnieuw extra aandacht besteed aan de grondexploitatie. Gemeenten die in het verleden een actief grondbeleid hebben gevoerd, lopen als gevolg van de crisis in de bouw financiële risico’s. De toezichthouders hebben deze risico’s onderzocht door te inventariseren wat de omvang van de grondexploitatie is, welke resultaatverwachtingen gemeenten op de grondexploitatie hebben en welke middelen gemeenten hebben om verliezen af te dekken.

Winstverwachting afgenomen

De provinciale toezichthouders concluderen dat in 2011 de winstverwachting over geheel van de  gemeenten fors is afgenomen en dat een aanzienlijk aantal gemeenten zich geconfronteerd ziet met verliezen. Over het algemeen nemen gemeenten hun verantwoordelijkheid en worden voorzieningen gevormd voor de tegenvallende resultaten of wordt er afgewaardeerd.

Gemeenten te optimitisch

Geconstateerd wordt dat sommige gemeenten nog steeds een te optimistische kijk hebben op de ontwikkelingen in de grondexploitatie en dat voor een verdere verslechtering van de financiële positie van gemeenten als gevolg van de grondexploitatie moet worden gevreesd. Het beeld dat uit het onderzoek van de provinciale toezichthouders naar voren komt, komt overeen met de vervolgrapportage over de financiële effecten van de crisis bij gemeentelijke grondbedrijven door Deloitte in 2012.

Rijk wil vervolgonderzoek

Vanwege de grote impact van actief grondbeleid op de financiële positie van gemeenten zullen de provinciale toezichthouders ook dit jaar aan de hand van de beschikbare jaarrekeningcijfers 2012 onderzoek doen naar de grondexploitatie. ‘Het verdient de voorkeur dat onderzoeken naar de grondexploitatie door gemeenten op elkaar zijn afgestemd. Ik verken op dit moment met de provinciale toezichthouders op welke wijze hun voorgenomen onderzoek en mogelijk vervolgonderzoek vanuit het rijk gebundeld kan worden’, zo meldt Plasterk in het Toezichtsverslag 2013 aan de Tweede Kamer.

Weinig reserves voor decentralisaties

In het algemeen blijken gemeenten weinig middelen te hebben gereserveerd voor de taken die zij straks middels decentralisatie toegewezen zullen krijgen. Gemeenten zijn volgens Plasterk  over het algemeen al wel bezig met de nodige voorbereidingen van deze grote veranderopgave.