Financiële positie Vlieland en Smallingerland kleurt diep rood

Vier gemeenten scoren qua financiële positie een onvoldoende, waarvan twee gemeenten een dikke onvoldoende. Dat blijkt uit een analyse van de gemeentelijke jaarrekeningen.

Goed nieuws

De Vereniging van Nederlandse Gemeente (VNG) brengt elk jaar op basis van de openbare cijfers IV-3 van de jaarrekeningen de financiële conditie van gemeenten in beeld. Om met opbeurend nieuws te beginnen: de financiële conditie van gemeenten in 2022 is – op enkele gemeenten na – voldoende tot goed. Eind vorig jaar blijken nog maar 11 gemeenten een onvoldoende financiële conditie  te hebben, ten opzichte van de 16 gemeenten in 2021 en 42 (!) in 2020. Van die 11 hebben 7 gemeenten een financiële conditie van 5,5, 2 gemeenten een 5 (Beek en Scherpenzeel) en 2 lager dan een 5. Die laatste twee betreffen Smallingerland – met rapportcijfer 3,5) – en Vlieland. Die laatste gemeente sloot het jaar af een 2,5.

Investeringen

Uit het door de VNG gepresenteerde totaaloverzicht blijkt verder dat, hoewel de financiële positie van de meeste gemeenten positief is – Altena, Bergen (NH), Dalfsen, De Ronde Venen en Veldhoven bijvoorbeeld scoren zelfs een 10 – , hun investeringen echter nog steeds achter blijven. Slechts bij een deel van de gemeenten is sprake van een inhaalslag. De investeringen van gemeenten zijn al ruim een decennium onder de maat. Bij 91 gemeenten was het gemiddelde investeringsniveau in de periode 2019-2022 laag en bij 61 gemeenten zelfs erg laag.

De netto investeringen van de gezamenlijke gemeenten bedroegen over de periode 2019-2022 gemiddeld 2,7 procent van de baten. Dat percentage is volgens de VNG aan de lage kant en duidt relatief gezien op een krimp van de kapitaalgoederenvoorraad van gemeenten. ‘De nominale groei van de economie in de periode 2019-2022 lag namelijk op gemiddeld 5,5 procent per jaar en dus veel hoger.’

Energietoeslag

Het aantal gemeenten met een negatief exploitatieresultaat daalde vorig jaar naar 31. In 2021 waren dat er nog 75. Ook het aantal gemeenten met een structureel negatief exploitatieresultaat (3 jaar op rij) daalde in 2022 naar 5 gemeenten. In 2021 waren dat er nog 32 en in 2020 zelfs 72. Door aanhoudend negatieve resultaten hebben 28 gemeenten nog steeds een erg lage solvabiliteit: een schuldbelasting van het bezit hoger dan 80 procent. Maar er zijn geen gemeenten meer met een negatieve solvabiliteit.

Al met al hadden de gezamenlijke gemeenten een positief exploitatieresultaat van 5 procent van de baten. Daarvan werd echter 2 procent veroorzaakt door zogeheten buitengewone resultaten, zoals de uitkering van 500 miljoen euro energietoeslag en de vergoeding voor inkomstenderving corona van 304 miljoen euro via het gemeentefonds.

Netto schuld

De netto schuld van de gezamenlijke gemeenten was eind 2022 ruim 30 miljard euro. Gemeenten gebruiken schuldfinanciering hoofdzakelijk voor de financiering van investeringen. Omdat de publieke investeringen bij de meeste gemeenten al jaren achterblijven, is de netto schuld van de gezamenlijke gemeenten volgens de VNG niet hoog te noemen.