Financiële regels opzij voor burgerparticipatie

Leuk, zo’n plan om burgers meer bij het lokale beleid te betrekken. Maar Laarbeek moest er wel tal van verordeningen en regels voor aanpassen. Met wat rek- en strekwerk kan er nu 150.000 euro richting inwoners met duurzame plannen.

Duurzaamheid krijgt in de Brabantse gemeente Laarbeek een andere dan traditionele invulling: niet vanuit het gemeentehuis wordt de gemeente duurzamer gemaakt, maar vooral vanuit de inwoners.

Strijkservice
Dat is althans het dragende idee achter de lokale versie van Dragons’ Den, een duurzaamheidswedstrijd. De 22.000 inwoners werden de voorbije weken uitgedaagd met ideeën te komen die Laarbeek duurzamer maken. Op het moment van sluiting van de indieningstermijn lagen er ruim vijftig in de bus. Variërend van de opzet van een was- en strijkservice (gerund door kwetsbare jongvolwassenen) tot het als energieleverancier inzetten van een historische molen in het centrum van de kern Lieshout.

Handen op de rug
Voor de uitvoering van de tien winnende plannen heeft de gemeente 150.000 euro op de plank liggen. Een externe jury van deskundigen – een mix van vertegenwoordigers uit het bedrijfs- en verenigingsleven – beoordeelt de plannen en verdeelt het geld in de vorm van ontwikkelsubsidies en duurzaamheidsleningen. ‘De gemeenteraad komt daar dus niet meer aan te pas’, legt verantwoordelijk wethouder Joan Briels (De Werkgroep).uit. ‘De raadsleden moeten met de handen op de rug toekijken. Uit eigen wil overigens: ze hebben het collegevoorstel unaniem ondersteund.’

Zo makkelijk als die woorden uit zijn mond vloeien, zo stroperig ging het juridische proces dat moest worden doorlopen om zover te komen. Tal van gemeentelijke verordeningen bleken de uitvoering van het burgervriendelijke plan in de weg te staan. Zo mag de gemeente Laarbeek op basis van de Wet
Financiering decentrale overheden (Fido) alleen maar leningen verstrekken in het kader van de publieke taak. Wat wel of niet tot de publieke taak behoort, bepaalt de gemeenteraad. Laarbeek moest dus expliciet vastleggen het stimuleren van initiatieven in het kader van duurzaamheid tot haar publieke taak te rekenen.

Treasurystatuut
Het via een externe jury verstrekken van leningen en ontwikkelprijzen strookte verder niet met het Treasurystatuut. Dat schreef nu eenmaal voor dat de gemeente leningen of garanties (‘uit hoofde van de publieke taak’) uitsluitend mag verstrekken ‘aan door de gemeenteraad goedgekeurde partijen’. Volgens dat artikel moet vooraf advies worden ingewonnen over de financiële positie en de kredietwaardigheid van de desbetreffende partijen. Dus werd aan het Treasurystatuut een lid toegevoegd waarin expliciet staat dat het beperkende artikel niet van toepassing is bij het toekennen van duurzaamheidsleningen, zoals in het kader van de Dragons’ Den. ‘En omdat er geen voorafgaande goedkeuring van de gemeenteraad over de deelnemers zou komen, moest dan ook weer de financiële verordening in die zin worden aangepast’, verzucht Briels.

Provinciaal toezicht
En dan nog waren Briels en zijn ambtenaren er niet. Ook de provincie Brabant, als toezichthouder op de gemeentefinanciën, moest worden overtuigd van de bedoeling van het op deze wijze verstrekken van leningen aan ondernemingen. Dit allemaal om te kunnen participeren met nieuwe vormen van burgerparticipatie. Briels maakt een wegwerpgebaar. ‘Dat krijg je dus blijkbaar als je niet vertrekt vanuit wetten en de regels, maar zoals wij vanuit de bedoeling’, verzucht hij.

Volgens Briels is dat nu precies de bedoeling van de zoveel geroemde burgerparticipatie. ‘Niet het gemeentehuis, maar de inwoners laten we het pad leggen. Het is, sorry voor het jargon, een kwestie van eigenaarschap. Als je burgers betrekt bij het formuleren van de probleemstelling, krijg je ze ook makkelijker mee in de uitvoering’, zegt hij. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het uiteindelijke duurzaamheidseffect dan op termijn vele malen groter is dan wanneer je vanuit het gemeentehuis oplegt ‘gij moet en gij zult.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 12 van deze week. (inlog)