Kabinet stelt euro's boven inhoud

Het financieel onderhandelaarsakkoord dat tussen kabinet en de koepels van gemeenten, provincies en waterschappen is gesloten, laat duidelijk de toenemende grip van het ministerie van Financiën op de totale overheid zien.

ANALYSE

Het financieel onderhandelaars akkoord is het meest recente voorbeeld waaruit blijkt dat ‘Financiën’ aan de beslissende touwtjes trekt in Nederland. Op andere beleidsterreinen, zoals de jeugdzorg, merken de decentrale overheden al langer dat de EMU-norm alles bepalend is en daarmee het departement van Financiën de alles bepalers. 

Ondanks begrip voor de zorgen van provincies en Kamer over de extra korting van 32 miljoen euro op jeugdzorg – budgetkorting zal leiden tot minder zorgcapaciteit, meer wachtlijsten en kwaliteitsverlies – stelde verantwoordelijk staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) aan handen en voeten gebonden te zijn. Het bezuinigingsbedrag staat ingeboekt bij Financiën. Daar valt niet aan te tornen. 

Rondom het financieel onderhandelaarsakkoord is evenzeer de harde hand van Financiën zicht- en voelbaar. Toegegeven, het kabinet komt enigszins tegemoet aan de bezwaren van gemeenten, provincies en waterschappen, waardoor zij iets meer (investerings)lucht lijken te krijgen. Maar al bij al kosten de concessies het rijk geen cent. Wat ‘binnengehaald’ moest worden, wordt binnengehaald. De boekhouders kunnen gewoon zwarte cijfers blijven schrijven. 

Neem het btw-compensatiefonds. Het fonds blijft, maar er wordt wel een maximum aan gesteld. Als het plafond wordt overschreden, wordt dat bedrag in korting gebracht op het gemeente- en provinciefonds. De ruim 550 miljoen euro die het kabinet via afschaffing had willen incasseren, wordt bovendien op het gemeente- en provinciefonds gekort. 

Rondom de Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Hof) is afgesproken dat de tekortnorm later wordt teruggeschroefd dan het kabinet aanvankelijk voor ogen had. Tot 2015 mag de tekortnorm nog 0,5 procent bedragen, vanaf 2016 wordt deze trapsgewijs teruggeschroefd naar 0,2 in 2017. Het kabinet wil zo snel mogelijk voldoen aan de EMU-norm. De mede-overheden moeten meehelpen, terwijl het echter de vraag is of ‘Brussel’ Nederland wel verplicht om een macro-norm vast te leggen voor het EMUsaldo van decentrale overheden. Financiën wil, zeker met minister Dijsselbloem in zijn nieuwe rol als voorzitter van de Eurogroep, graag het braafste jongetje van de klas zijn. Zo graag zelfs, dat het kabinet die legitieme vraag buiten beschouwing laat. 

Binnenlandse Zaken zou als moederdepartement pal moeten staan voor het beleids- en investeringsbudget van de steeds belangrijker wordende decentrale overheden (het rijk hevelt immers steeds meer taken over naar met name gemeenten) – maar heeft sinds de dagen van Financiënminister Zalm meer en meer het nakijken. Onder zijn bewind begon de steeds steviger wordende regie van de boekhouders. 

Dit belooft weinig goeds voor de komende onderhandelingen over de decentralisaties van het sociaal domein (werk, zorg en maatschappelijke ondersteuning). Want ook daar zit Financiën nadrukkelijk aan tafel. De te bezuinigen bedragen liggen vast, evenals de over te hevelen taken. Dat is het speelveld en niet anders.