Raden zitten met de brokken

‘Het zijn maar abstracte, grote brokken. We willen meer details.’ Nee, dit gaat niet over moderne kunst. Dit gaat over de gemeentebegroting. Tot 2002 beslisten gemeenteraden hoe de gemeenten hun geld besteedden. De gemeenteraden deelden het budget gedetailleerd op in zeventig kleine brokjes, en bepaalden precies hoeveel geld de gemeente aan elk brokje mocht uitgeven. 

Vanaf de dualisering in 2002 ging dat in grote brokken, die de naam ‘programma’ kregen. De gemeenteraden mochten alleen nog bepalen hoeveel geld aan elke grote brok werd besteed. Bijna alle gemeenten kozen voor ongeveer acht tot twaalf grote brokken. Vervolgens mochten de colleges van burgemeester en wethouders die grote brokken opdelen in kleine brokjes en bepalen hoeveel geld naar elk klein brokje ging.

De raden gingen daar niet meer over. De raden bepaalden alleen nog maar de hoofdlijnen van de besteding, de colleges mochten de details invullen. De gemeenteraden verloren in 2002 zo een belangrijke bevoegdheid aan de colleges. Wat vonden de gemeenteraden daarvan? Uit de evaluatie in 2010 blijkt dat de gemeenteraden de programma’s maar abstracte, grote brokken vonden. Ze wilden meer details. Hoe gaat het nu, tien jaar later, bij de begrotingen 2020? Is er wat veranderd?

Jazeker! Dat was u wellicht niet opgevallen. Snelle veranderingen zie je immers wel maar langzame niet. De gemeenten zijn de afgelopen tien jaar groter geworden. Er zijn meer inwoners en er zijn veel gemeenten samengevoegd. De gemeenten hebben ook veel meer taken dan tien jaar geleden. Daarmee, en met de kennis uit de evaluatie van tien jaar geleden, ligt het voor de hand dat de gemeenteraden de begrotingen niet meer indelen in acht tot twaalf abstracte grote brokken maar in tien tot twintig concrete onderdelen. Mis.

Er zijn nu gemeenteraden die hun begroting indelen in slechts drie kolossale brokken. Daar beslist niet de raad maar het college of het geld wordt uitgegeven aan welzijn, bijstand, ouderenzorg of onderwijs. Opdelen in tien of meer brokken? Bijna geen enkele gemeenteraad doet dat. Sluipenderwijs is de financiële sturing overgegaan van de gemeenteraden naar de colleges. Niet de gemeenteraden bepalen tegenwoordig waaraan de gemeenten hun geld besteden, de colleges doen dat. Dit punt van de dualisering is een fiasco. En de gemeenteraden zitten met de brokken.