Elektrisch tanken

Enkele jaren geleden voorspelde men een grote toekomst voor biodiesel als autobrandstof. Waterstof was de oplossing voor de verre toekomst. Nu is waterstof nog steeds iets voor de verre toekomst, en kwettert iedereen over elektrisch rijden. Niet eerder zagen we zoveel bewindslieden rondjes rijden in een elektrische sportauto. Gemeenten en provincies die zich op duurzame mobiliteit werpen, begeven zich in een onzekere wereld. Welke technologie is het waard om in te investeren?

 

'Ik heb die vraag in het begin heel lastig gevonden', zegt Piet Adema, gedeputeerde van de provincie Friesland. 'Waar moet je als provincie op koersen? De wereld is in beweging, bovendien was het voor de ambtelijke organisatie een nieuwe tak van sport. Het heeft even geduurd voordat we daar intern uit waren.'

 

Friesland geeft de laatste maanden elektrisch rijden flinke aandacht, maar daarnaast is de provincie al langere tijd druk met het rijden op biogas, met aardgas als voorloper. Net als de provincie Gelderland heeft Friesland een provinciale subsidieregeling voor de realisatie van aardgasvulpunten, een regeling naast een rijksregeling. Daarmee probeert de provincie uit de kip/ei-discussie te geraken: want wie wil er op aardgas rijden als er geen tankstations zijn, en wie wil een tankstation exploiteren als er geen klanten zijn?

 

Nu zijn er drie vulpunten in Friesland, dat moeten er vijftien worden binnen een paar jaar. Waarom aardgas en biogas? Adema: 'We willen een COÇc-neutrale provincie zijn, en we hebben hier een grote agrarische sector.' In Friesland hebben verschillende boeren een vergistingsinstallatie, bovendien produceert proefboerderij Nije Bosmazathe bij Leeuwarden biogas. Afvalverwerker Omrin werkt aan de productie van biogas uit afvalresten.

 

Elektrisch

 

Amsterdam verkiest elektriciteit boven gas. ‘Als stad willen we voorop lopen’, zegt wethouder Marijke Vos. ‘Het gaat met elektrisch vervoer allemaal veel harder dan we anderhalf jaar geleden konden vermoeden. Dat wil overigens niet zeggen dat als een ondernemer met een goed plan voor aardgas komt, we “nee” zeggen, maar met het eigen beleid gaan wij voor elektrisch en op de langere termijn waterstof.’

 

Tot 2015 gaat de stad in totaal tien miljoen euro investeren, onder andere in tweehonderd oplaadpunten voor elektrische auto’s. De aanbesteding van het plaatsen van de eerste 35 is inmiddels gegund. Geld gaat er verder naar de plannen van Amsterdamse taxicentrale TCA om met elektrisch taxi’s te gaan rijden en andere veelrijders binnen de stad aanmoedigen over te stappen op elektrisch. Zelf bestelde de gemeente acht elektrische auto’s.

 

Net als in Friesland speelt in Amsterdam de economie op de achtergrond een belangrijke rol. De gemeente hoopt dat de nieuwe techniek werkgelegenheid oplevert, bijvoorbeeld in een leerwerkfabriek voor jongeren. Vos: ‘Juist in deze crisistijden biedt elektrisch vervoer kansen om in deze tak van bedrijvigheid voorop te lopen. Het kabinet zou daarom nog wel een tandje bij mogen zetten.’ Het kabinet maakte dit voorjaar bekend tien miljoen in proeven met elektrisch vervoer te steken.

 

Proefstad

 

De gemeente Rotterdam wil niet kiezen voor een bepaalde techniek. De stad is sinds de jaren negentig bezig met experimenten op het gebied van duurzame mobiliteit.

 

‘We willen het toeval faciliteren’, zegt Alwin Bakker, beleidsmedewerker verkeer en vervoer van de gemeente. ‘Dat is iets wat we in het verleden hebben geleerd. Het hangt er helemaal van af wat de auto-industrie oppakt. In het verleden deden we veel zelf, nu willen we vooral kunnen reageren op voorstellen uit de markt. We willen de proefstad zijn voor alles.’

 

Dat betekent in de huidige praktijk enkele initiatieven met elektrisch vervoer, maar ook een proef met taxi’s op biogas. Pionieren met nieuwe technieken, geeft zo zijn uitdagingen.

 

Bakker: ‘Overheden hebben de neiging alles waterdicht te willen maken, maar dat kan hierbij niet. Met elektrisch vervoer zitten we in nog in een proefstadium. Dat is lastig voor een overheid. We hebben onder andere geleerd niet teveel op één leverancier te gokken. We hadden contact met een bedrijf die een snellader zou kunnen leveren die in twintig minuten een auto zou opladen. Die heeft uiteindelijk niet geleverd. Het is pionieren.’

 

Glazen bol

 

De vraag is of een overheid moet kiezen voor een bepaalde techniek. Onderzoeksbureau ECN vindt van wel. De onderzoekers stelden in een rapport over duurzame mobiliteit dat er voor de lange termijn twee opties zijn: elektrisch of waterstof. Aardgas vinden ze niet verstandig. Remco Hoogma van het Platform duurzame mobiliteit van Senter Novem haalt zijn schouders op: ‘ECN heeft geen glazen bol en ik ook niet.’

 

Hoogma vindt het niet gek als overheden op meerdere paarden wedden: ‘Elektrisch rijden zit in een andere fase dan aardgas, dat nu gewoon werkt. Je kunt je voorstellen dat het zwaardere vervoer meer op groen gas zal rijden en het personenvervoer elektrisch. Gemeenten moeten vooral bedenken: waarvoor doe ik het? Doe je het voor het milieu? Doe je het voor de economische kansen die er lokaal zijn. Doe je voor korte termijn of voor de langere termijn?’

 

Op de korte termijn leveren nieuwe technologieën meestal weinig klinkende milieuwinst op. In Leeuwarden rijden na twee jaar inspanningen zeventig auto’s op aardgas (inclusief het wagenpark van gemeente en provincie), in Amsterdam zijn er niet meer dan een paar gemeentelijke elektrische wagens en scooters.

 

De gemeente denkt dat er in 2012 tweehonderd elektrische voertuigen in Amsterdam rondrijden, in 2015 moeten dat er tienduizend zijn. Ook de elektriciteitsbedrijven, die uiteraard veel belang hebben bij elektrisch rijden geloven in een dergelijk tijdpad. De bedrijven gaan tienduizend oplaadpalen neerzetten. In 2012 moet die operatie klaar zijn.

 

Woordvoerder Jan Bakker van Enexis: ‘De markt komt nu langzaam op gang: we hebben nu de Think, de Chevrolet Volt komt er aan, de Opel Ampera. Over anderhalf à twee jaar is er echt wat te koop.’

 

Minder sexy

 

De vergezichten van nieuwe technieken doen sommige beleidsmakers de gebruikelijke maatregelen voor duurzame mobiliteit vergeten. Maatregelen die gericht zijn op het terugdringen van autoritten door het stimuleren van openbaar vervoer en langzaam verkeer. Niet zo sexy, maar misschien wel effectiever. Het Themateam duurzame mobiliteit, een samenwerkingsverband van gemeenten dat is opgericht na het Klimaatakkoord, richt zich bewust op zulke punten.

 

Rotterdam, de stad met een zeer compleet beleidsplan op het gebied van duurzame mobiliteit, wil de belangrijkste doelstelling - 50 procent minder CO2-uitstoot in 2025 ten opzichte van 1990 - vooral bereiken door ‘traditionele’ maatregelen, zoals groei van het openbaar vervoer en meer ruimte voor fietsers en voetgangers.

 

Het geheel techniekloze lopen krijgt in Rotterdam veel aandacht. Beleidsmedewerker Alwin Bakker: ‘Als we nu iets bouwen, willen we eerst de looproutes goed voor elkaar hebben. Hoe maak je het voor mensen aantrekkelijk om te lopen? Ook dat is duurzaamheid.

 

Elektrisch experiment

 

Stand van de technologie: in de fase naar grootschalige experimenten. Er zijn de laatste tijd al enkele elektrische auto’s geïntroduceerd, zoals de stadsauto Think en de omgebouwde sportauto Lotus Elise. Geheel uitontwikkeld zijn zogenoemde hybrides, die een verbrandingsmotor combineren met elektrisch, zoals de Toyota Prius. Ook elektrische scooters, veegwagentjes en fietsen functioneren al jaren.

 

Voordelen : geen uitstoot op wegniveau, als de stroom duurzaam wordt opgewekt in principe klimaatneutraal, heel veel minder lawaai.

 

Nadelen: beperkte actieradius. De Think kan 180 kilometer rijden als hij opgeladen is, met een topsnelheid van 110 km/u. De techniek is minder geschikt voor zware voertuigen. Het opladen vergt vele uren.

 

Prijs: fors duurder in aanschaf. De Think kost 38.000 euro. Brandstofprijzen laten zich lastig vergelijken. Rijden op elektriciteit kan zo’n 900 euro goedkoper zijn per jaar, op basis van ongeveer 15.000 kilometer per jaar en een benzineprijs van € 1,35. Staatssecretaris Jager heeft aangekondigd zuinige auto’s meer belastingvoordeel te geven.

 

De vraagtekens: lukt het binnen Europa de infrastructuur met oplaadpunten te standaardiseren? Kan onze energievoorziening nieuwe piekbelasting aan als iedereen tegelijkertijd zijn auto gaat opladen? Is er genoeg groene stroom? Wat gebeurt er bij een flinke botsing?

 

Waterstof op termijn

 

Stand van techniek: wacht op doorbraak, onder andere moet er een oplossing komen hoe het explosieve waterstof op grote schaal goed verwerkt kan worden. De gemeenten Arnhem, Amsterdam en Rotterdam vormen samen met bedrijven de Nationale Waterstofcoalitie. Amsterdam heeft het plan eind 2009 een rondvaartboot op waterstof te laten varen, in 2010 gevolgd door twee bussen.

 

Voordelen: zeer schone technologie.

 

Nadelen: techniek nog niet uitontwikkeld. Naar verwachting pas rond 2040. Wel al diverse experimenten.

 

Prijs: huidige op waterstof lopende voer- of vaartuigen zijn zeer duur. Er reden dankzij Europees subsidies tot 2008 drie experimentele bussen van het Amsterdamse GVB op brandstofcellen. Kosten: ongeveer 7,5 miljoen euro. De bussen hebben vier jaar lang naar behoren gereden, al lieten de brandstofcellen die waterstof omzetten in elektriciteit, nog wel te wensen over.

 

De vraagtekens: Hoe lang duurt het nog voordat dat techniek is uitontwikkeld? Wanneer kan het explosieve waterstof op grote schaal worden verwerkt?

 

Aardgas bewezen

 

Technologie: bewezen. Er rijden zo’n 1500 auto’s op aardgas en aan het eind van het jaar zo’n zeshonderd bussen. De autobrandstof is geen LPG maar CNG, compressed natural gas, aardgas onder druk. Biogas, dat wordt gemaakt van o.m. mest en rioolslib, kan in het aardgasnet geïnjecteerd worden.

 

Voordelen: zeer lage emissies stikstofoxide, geen fijnstof. Met aardgas nog wel uitstoot van CO2, hoewel minder als een benzinemotor. Als aardgas ingeruild wordt voor biogas, is het nog milieuvriendelijker. CNG is minder brandgevaarlijk dan LPG, vervoer kan via het veilige aardgasnet.

 

Nadelen: minder grote actieradius (350 kilometer op één tank), beperkt aantal vulpunten (ongeveer vijftien in heel Nederland).

 

Prijs: de aanschafprijs van een auto ligt gemiddeld een paar duizend euro hoger dan de benzineauto. Staatssecretaris de Jager heeft aangekondigd zuinige auto’s meer belastingvoordeel te geven.

 

De vraagtekens: Kan er genoeg biogas uit afvalproducten worden geproduceerd? Gaat de productie van biogas niet concurreren met de voedselproductie?

 

California dreaming: elektrisch in de praktijk

 

Peter van Deventer, sectormanager bij de directie beheer en uitvoering bij de provincie Noord-Holland gaat in september als onderdeel van zijn opleiding tot Master of Public Administration (MPA) naar Californië voor onderzoek naar de rol van de overheid bij de introductie van elektrische auto’s. ‘We moeten de innovatie aanjagen. Niet afwachten tot het zo ver is.’

 

Waarom bemoeit de provincie zich met de elektrische auto?
‘Als wegbeheerder maakt het natuurlijk uit welk type vervoer er over je wegen rijdt. Wat betekent het bijvoorbeeld voor de infrastructuur? Voor het afleggen van grotere afstanden zullen er toch een soort battery swap stations komen, in combinatie met oplaadstations thuis. Wie gaan deze oplaadpunten aanleggen? Hoe regelen we de concessieverlening? Ook krijgen we te maken met vragen over de veiligheid. Houden straks auto’s er ineens mee op omdat de accu leeg is? En wat betekent het voor de energievoorziening als straks iedereen bij thuiskomst zijn auto in het stopcontact steekt?’

 

Wat gaat u in Californië onderzoeken?
‘Ik wil uitzoeken wat de rol van de provincie kan zijn bij de introductie van de elektrische auto. In het Actieplan elektrisch rijden van de stichting Natuur en Milieu zijn drie rollen te onderscheiden: de rol van katalysator, van beleidsmaker en van beheerder. Ik wil in Santa Clara County, dat enigszins vergelijkbaar is met een provincie, gaan kijken hoe ze daar die drie rollen hebben opgepakt.’

 

Daar is het verkeer toch ook nog niet elektrisch?
‘Nee, van de elektrische sportauto Tesla zijn er nu geloof ik tweeduizend verkocht. Wel heeft Californië een staat van dienst op het gebied van milieuwetgeving. Bij het uitwerken van de rol van de overheid op het gebied van duurzaamheid liggen ze op ons voor. We kunnen wel iets van hen leren.

 

Moet de overheid wel wat doen?
‘Als je zoals verkeersminister Eurlings in 2020 een miljoen elektrische auto’s wil, dan moeten de overheden nu gaan nadenken voor de collegeprogramma’s en het kabinetprogramma voor de periode na 2011. Centrale vraag zal zijn: hoeveel moet de overheid doen om de elektrische auto te stimuleren. Misschien moet je wel niks doen, hoor. Misschien kun je het aan de markt overlaten. Maar we moeten er nu over nadenken en niet over vier jaar. Dat zou ik zonde vinden.'