Eerst erkenning

Sinds de publicatie van het regeerakkoord, in december 2021, praten de gemeenten vooral over de korting van drie miljard euro in 2026. Die korting heeft verschillende namen: het ravijn, het ravijn van Rutte, de kloof van Kaag, de krater van Kaag. Al anderhalf jaar maken de gemeenten bij alle afspraken met het rijk steeds een voorbehoud over dat ravijn. Voor de weinige lezers die de achtergrond van het ravijn niet kennen: dertig jaar, van 1995 tot en met 2025, mogen de uitgaven van rijk en gemeenten even snel stijgen, ‘samen trap op en af’. Maar vanaf 2026 mogen de uitgaven van het rijk blijven doorstijgen maar moeten de gemeenten drie miljard euro bezuinigen.

Natuurlijk is dat ravijn een groot probleem. Het probleem op de achtergrond is echter nog veel groter. Maar daar hoor ik de gemeenten niet over, omdat ze alleen maar dat ravijn zien. Het probleem op de achtergrond is de totale minachting van de gemeenten door het rijk. Het rijk vindt zichzelf veel belangrijker dan de gemeenten. Als het rijk de gemeenten even belangrijk had gevonden als zichzelf, dan had het geen korting van drie miljard euro opgelegd. Als het rijk de gemeenten even belangrijk had gevonden als zichzelf, dan hadden de uitgaven even snel mogen blijven stijgen.

Die minachting voor de gemeenten door het rijk zien we op meer punten. Twee voorbeelden. De lokale omroep vindt het rijk belangrijk. Er komt zelfs extra geld voor. En omdat het rijk het belangrijk vindt, neemt het de taak over van de gemeenten. Woningbouw? Vindt het rijk belangrijk. Dus trekt het rijk de regie naar zich toe. En doet daar meer kwaad dan goed, maar dat is een ander verhaal. Veel gemeenten hopen op een vroege val van het kabinet, in de verwachting met een volgend kabinet meer kans te hebben voor een oplossing van het ravijn. Maar ik vrees dat het volgende kabinet de gemeenten evenzeer minacht. Die minachting heeft geen politieke kleur maar zit veel breder bij het rijk.

De gemeenten moeten eerst de waardering van het rijk terugkrijgen. Eerst erkenning van de positie. Eerst de bestuurlijke verhoudingen op orde. Niet alleen in mooie woorden maar diep doorvoeld. Pas daarna kun je praten over geld.