Een nieuwe tijd

In de achterliggende jaren is veel veranderd. Nog steeds is de jaarlijkse strijd om schaarse middelen een van de politiek hoogtepunten, waarin mooie woorden worden vertaald in klinkende munt, of niet. Nog steeds blijkt bij ombuigingskeuzen wat de belofte van de politicus echt waard is. Het cyclische element in het proces van begroten en verantwoorden, de overzichtelijkheid aan spelers, de tijdsdruk en de grondwettelijke dwang te komen tot tijdige oplossingen maken het tot het meest enerverende beleidsproces.

Het strijdtoneel rond de overheidsfinanciën was en is ook als een dorp, waar de actoren elkaar tegen blijven komen. Wel verandert de pikorde. Hoge Colleges van Staat staan bepaald niet (meer) op de voorgrond. De Algemene Rekenkamer schiet wel, maar niet meer met scherp. Wie kan nog een markant Rekenkamerrapport noemen dat bewindslieden deed sidderen of koppen deed rollen?

De senaat behandelt begrotingen nog steeds wanneer het jaar al ver is gevorderd. Haar net gestarte eerste parlementaire enquête naar privatisering, is eigenlijk een erkenning van het eigen eerder tekortschieten. Meest pijnlijk is de bescheiden positie van de Tweede Kamer. Ze heeft haar Commissie voor de Rijksuitgaven gedegradeerd en er is - alle studies en pleidooien ten spijt - verzuimd een staf van fatsoenlijke omvang op te bouwen. Hulde aan de zwoegers die er met beperkte middelen hun steentje bijdragen.

Alleen via enquêtes zet de Kamer nog soms de agenda rond financiële vraagstukken, zoals gedane infrastructuurinvesteringen of de bankencrisis, maar dan helaas steeds achteraf. In reguliere budgettaire processen is ons parlement een lam. De begrotingsbehandeling is partieel, de kwaliteit van gestelde vragen pover, het aantal aangenomen begrotingsamendementen telt op tot minder dan een kwart procent van de rijksbegroting. Kortom, de uitvoerende macht domineert het budgettaire spel. In mindere mate speelt de sociaal-economische vijfhoek een rol. Economische Zaken is minder present dan pakweg 10 jaar geleden toen het nog aardgasgelden verdeelde. Algemene- en Sociale Zaken staan meer op afstand. Vandaag de dag gebeurt het vooral bij Financiën, natuurlijk en … Volksgezondheid.

Bij dit laatste departement wordt per jaar tot 70 miljard gealloceerd. Is het een wonder dat de top van het departement voor een steeds groter deel uit voormalig Financiënambtenaren bestaat?

Maar de sleutelspeler was en is nog meer dan vroeger Financiën. Aan het Korte Voorhout worden niet alleen de belastingplannen gesmeed, maar wordt ook in hoge mate bepaald ‘wie wat en wanneer krijgt’. Het al dan niet kundig opereren van Financiën in Den Haag en Europa is dus de essentie van de overheidsfinanciën anno 2012. Ik wens hen er alle wijsheid bij. En zo komt er na bijna 200 columns en ongeveer 100 duizend woorden een einde aan mijn gedachten over de rijke praktijk van de overheidsfinanciën. Het was goed zo.