Geen new deal, kijk beter naar de lange termijn

Uit onderzoek blijkt dat overheidsingrijpen gepaard gaat met langetermijneffecten op economie en welzijn. Dat pleit ervoor dat de beleidsvoornemens vervat in de verkiezingsprogramma’s op de langetermijneffecten worden getoetst, met de veel bejubelede maar de facto mislukte New- Deal politiek van Roosevelt als illustratie.

Simon van Teutem verweet in De Correspondent de SP en de BBB blanco cheques uit te schrijven omdat zij de kosten en opbrengsten van hun verkiezingsbeloftes weigeren door te laten rekenen door het CPB.

Echter, de analyse van het CPB is nog altijd onvoldoende omdat veel beleidsvoornemens op het gebied van klimaat (PvdA-GL), onderwijs (D66) en pensioenen (BBB) belangrijke effecten hebben op een iets verdere toekomst dan het CPB in zijn presentatie benadrukt. Alle programma’s zouden dan ook op hun langetermijneffecten moeten worden doorberekend.

Zo wil de BBB de pensioengerechtigde leeftijd terugbrengen naar 65 jaar voor hen die 40 jaar werkten. In 1970 bedroeg het aantal 65+ inwoners 10 procent in 1970 en in 2020 was dit al 20 procent, en het getal loopt verder op. Hiervoor zijn twee redenen, de huidige bevolking krijgt en heeft minder kinderen dan de huidige pensioengerechtigden en we worden 10 jaar ouder dan vroeger. Mensen hebben recht op pensioen (waarvoor zij spaarden) en op AOW, dat wordt opgebracht door de huidige werkende bevolking. Het idee van de BBB moet dus worden betaald door een slinkende groep. Is het idee van de BBB haalbaar?

Nu is het probleem dat als het BBB-pensioenbeleid wordt ingevoerd men niet direct kan zien hoe het beleid de economische positie van Nederland ondermijnt omdat er geen tweede Nederland bestaat om te zien wat er gebeurt als de pensioengerechtigde leeftijd op 67+ wordt gehouden. Er is daarom een analyse nodig die ons laat zien hoe vervroegd pensioen de Nederlandse economie op lange termijn gaat raken.

Het werk van de economen Harold Cole en Lee Ohanian kan als voorbeeld dienen om het belang van zo’n analyse te illustreren. Zij tonen de enorme fout aan die Franklin D. Roosevelt maakte met zijn New-Deal-beleid. Dat beleid hield in dat bedrijven kartelrechten kregen in ruil voor hoge lonen. Zij tonen aan dat dit beleid de crisis voor werknemers verergerde in plaats van dat economisch herstel werd bevorderd; het New Deal-beleid trok een schaduw van minstens 10 jaar over de economie van de USA. Pas met de Tweede Wereldoorlog zette zich het herstel in.

De economie werd afgeremd omdat de New Deal deze kartels toestond om in te zetten op ongebreidelde prijsstijgingen terwijl de economie juist behoefte had aan lagere prijzen ten einde het noodzakelijk economisch herstel te stutten. Het beleid verstikte arbeidsconcurrentie, waar meer concurrentie een recept was voor herstel. De New Deal was gebaseerd op gut feeling, klinkt goed , werkt niet omdat het ondoordacht is. Vervroegd pensioen klinkt goed maar is het verstandig? Partijen moeten bereid zijn hun programma’s door een onafhankelijk instituut te laten doorrekenen op de lange termijneffecten. Doorrekening geeft in elk geval inzicht in het effect met en zonder verandering van de pensioengerechtigde leeftijd. In dit geval zouden we willen weten wat de te verwachten effecten zijn van de grote beleidsvoornemens aangaande pensioenen, klimaat en opleiding.

Jan Bouwens, hoogleraar accounting UvA en Research Fellow University of Cambridge