Dichtdraaien gaskraan levert gemeente niets extra’s op

De vermindering van de aardgasproductie brengt geen extra geld in het laatje voor de gemeenten en provincies. Minister van Financiën Dijsselbloem heeft een einde gemaakt aan de onduidelijkheid hieromtrent.

Geen meevaller
Binnenlands Bestuur meldde in maart, mede op gezag van diverse gemeentefondsspecialisten, dat gemeenten en provincies spekkoper zouden zijn bij het deels dichtdraaien van de gaskraan in Groningen. De meevaller voor de gemeenten zou voortvloeien uit de afspraken over de bekostiging van de decentrale overheden door het rijk.

Aftrekpost
In die bekostigingssystematiek wordt sinds jaar en dag het stelsel van samen-de-trap-op, samen-de-trap-af gehanteerd. Als het rijk minder geld uitgeeft dan begroot, krijgen decentrale overheden naar rato minder uit de Haagse potten. Omgekeerd geldt dat gemeenten meer krijgen als de uitgaven van de rijksoverheid groter zijn dan aanvankelijk begroot. Voor een aantal rijksuitgaven vindt er een correctie plaats. Aftrekposten zijn bijvoorbeeld zorg en sociale zekerheid, ontwikkelingssamenwerking, gemeentefonds, rentebetalingen en niet-belastinginkomsten. De veronderstelling was dat de aardgasbaten ook zo’n aftrekpost vormden. Dat zou betekenen dat als de gaskraan wordt dichtgedraaid – en er niet extra wordt bezuinigd op de uitgaven – er voor het rijk sprake zou zijn van een lagere aftrekpost en dus een hoger accres voor gemeenten en provincies.

Niet relevant

Andere ter zake deskundigen bestreden die voor gemeenten gunstige uitkomst, omdat er geen relatie zou zijn tussen de aardgasbaten en de omvang van het gemeente- en provinciefonds. Dat was voor Binnenlands Bestuur de reden om het bericht in te trekken, zolang er geen helderheid in de kwestie was te krijgen. PvdA-minister Dijsselbloem geeft die nu, in antwoord op feitelijke vragen van de Tweede Kamer bij de Voorjaarsnota van het rijk. Op de vraag of de ontwikkeling van de gasbaten consequenties heeft voor de omvang van het gemeente- en provinciefonds, antwoordt hij dat de gasbaten niet ‘kaderrelevant’ zijn en ook geen onderdeel zijn van de zogeheten netto gecorrigeerde uitgaven die de basis vormen voor de accresontwikkeling van het gemeente- en provinciefonds. ‘De ontwikkeling van de aardgasbaten heeft derhalve dan ook geen budgettair effect voor de medeoverheden’, aldus Dijsselbloem.

Onzekerheid besluitvorming

Gemeentefondsspecialisten raadden gemeenten in het artikel van Binnenlands Bestuur al aan te wachten met het maken van de vertaling van het mogelijke voordeel in de begroting tot de mededelingen in de septembercirculaire 2015. Toch hielden sommige gemeenten voorzichtig al wel rekening met de meevaller. Zo had Den Helder in de kadernota 2016-2019 al berekend dat het gedeeltelijk dichtdraaien van de gaskraan zo’n 950.000 euro zou opleveren. Geluk bij een ongeluk is dat de gemeente met het voordeel nog niet hadden ingeboekt vanwege de onzekerheid rondom de besluitvorming en de hoogte van het bedrag. Die duidelijkheid is er nu.