De kunst van het weggeven

Dat blijkt ondanks drie opeenvolgende onderzoeken nog steeds niet het geval. Wat is er aan de hand ? In het rijtje trucs bij gebrek aan budget is de belastinguitgave een populaire vluchtheuvel voor politici. Zo wordt ruim tien miljard euro aan ontvangsten gederfd, als alternatief voor de striktere uitgavendiscipline.

Belastinguitgaven zijn immers gewoon subsidies maar dan in de vorm van een belastingvoordeel. Ze zijn er in alle soorten en maten. Alom bekend zijn de spaarloonregeling of de ouderschapsverlofkorting. Maar er zijn er nog honderden meer. Heel dure zoals de fiscale giftenaftrek, de zelfstandigenaftrek of de verlaagde omzetbelasting op voedingsmiddelen in de horeca. Negen departementen kennen tezamen wel honderd regelingen, waaronder ook veel kleintjes. De filmstimuleringsregeling. Vrijstelling omzetbelasting vakbonden. Teruggaaf energiebelasting kerkgebouwen. Laag tarief accijns ov-bussen en huisvuilauto's, verlaagd tarief accijnzen kleine brouwerijen. Bosbouwvrijstelling. Feestdagenregeling. Voor elke gezindte is er wel wat.

.Welke doelmatigheidsvragen stelt de Rekenkamer? Ten eerste dat er scherp op wordt gelet of een nieuwe belastinguitgave wel nodig is. Verder dat verantwoording wordt afgelegd over de doelstellingen en resultaten en dat de uitvoeringskosten van een regeling zichtbaar zijn. En ten derde dat er ongeveer om de vijf jaar wordt onderzocht of een regeling effectief is. Om met het laatste te beginnen. Evalueren gaat steeds beter. Of dat er ook toe leidt dat minder effectieve regelingen worden beëindigd of bijgesteld is niet duidelijk geworden, maar is uiteindelijk wel de kernvraag.

De verantwoording in de miljoenennota is ook beter geworden, maar opmerkelijk is dat niet de departementen zelf uitleggen waarom deze regelingen lopen, welke uitgaven ermee gemoeid zijn en wat de kosten van de uitvoering zijn. Dat behoort natuurlijk wel zo te zijn. Het openbaar busvervoer is van Eurlings, natuurgrond van Verburg en kerkgebouwen van Rouvoet. Wat de uitvoering van die regelingen kost? Handenvol, maar niemand weet hoeveel. Terwijl iedereen weet dat hoe kleiner een regeling is, hoe hoger het percentage uitvoeringskosten. Naar goed Haags gezegde geldt waarschijnlijk: 'Je wil het niet weten wat dat kost!'

Dan de laatste vraag: waarom komen er toch steeds weer belastingweggevertjes bij? Heel eenvoudig. Zolang gederfde belastingen niet gebudgetteerd zijn en gewone subsidies wel, blijft een belastinguitgave gratis geld. De Rekenkamer kan somberen dat er nog steeds weinig aandacht wordt besteed aan een zorgvuldige afweging van de keuze voor een belastinguitgave maar de echte oplossing blijkt politiek nog niet acceptabel. Die is eenvoudig. Behandel een gederfde euro even hard als een besteedde euro. Wie een belastinguitgave wil starten moet elders bezuinigen. Wanneer door een regeling meer belastinginkomsten worden gederfd dan eerst geraamd, moet de verantwoordelijke minister dat compenseren. Wie stopt met belastinguitgaven mag dat geld elders besteden. Als de Kamer dat eist, komen de veranderingen snel. Lerende overheid, intelligent beleid. Binnenkort bespreekt de Tweede Kamer het rapport.