De econoom in het theater van de voorspelling

Die kunnen tornado’s tenminste voorspellen. Een bezoekster was verbijsterd over het feit dat de organisatie geen sociale media gebruikt had. Ze zei dat in Engels met die prachtige Schotse tongval die ik altijd meer met kilt en doedelzak dan met postmoderne technologie associeer. Ik dacht nog dat de organisatie wel wat beters te doen had dan te twitteren, namelijk ambulances regelen. Ik besefte echter onmiddellijk dat dat per tweet waarschijnlijk beter lukt dan met de Belgische variant van C2000.

Normaal gesproken is het in de zomer altijd komkommertijd. Geen opzienbarend nieuws, weinig columnonderwerpen. Maar deze zomer was het klimaat wat het nieuws betreft net zo zeer van streek als wat temperatuur en neerslag aangaat. Nu is in de netwerksamenleving het gezeur over het weer fors toegenomen: iedereen heeft buienradar en minstens één ‘app’ voor de weersvoorspelling. Men verwacht dus ook van instanties en autoriteiten de grootst mogelijke oplettendheid. We hebben recht op een ‘weeralarm’, behalve als het vals is, dan maken we bezwaar vanwege overbodige kosten en ten onrechte afgezegd vermaak.

De WRR vroeg in 2009 aandacht voor het voorzorgprincipe dat op veel grotere schaal zou moeten worden toegepast. Als we niet weten welke gevolgen ons handelen heeft, zelfs als we onzekerheid hebben of schade überhaupt denkbaar is - we moeten altijd verantwoordelijk worden gehouden voor de gevolgen, ook als ze niet optreden. Welnu, de hoogste wetenschappelijke adviseur van onze regering kan gerust zijn: de hele samenleving is in de ban van het voorzorgprincipe.

Als het om voorspellen gaat, ben ik altijd dol op economen geweest. Deze zomer kan ik dus mijn lol op, hoewel de aanleiding op termijn wat zuur kan zijn voor mijn relatieve welstand. Zeker als uitkomt wat ik voorspel, namelijk dat economen dat in ieder geval niet blijken te kunnen: voorspellen. De eurocrisis is van een grote theatrale schoonheid. Steeds worden visioenen van groot onheil geschetst. Die moeten uiteraard worden afgewend. Dat vraagt om rationaliteit en doortastendheid, dat spreekt voor zich. Niets doen is op geen enkele manier een optie.

De noodzakelijke ingreep is even evident als onuitlegbaar. Wij leken, zeker als we gewone burgers zijn, en dat zijn we meestal, kunnen de ongelooflijke complexiteit van het financiële stelsel onmogelijk begrijpen. Als we nu niet ingrijpen zal het toekomstige leed niet te overzien zijn. Dat leed wordt meestal erg concreet en in schrille bewoordingen geschetst.

De intrige ben ik inmiddels gaan begrijpen. Wat aanvankelijk als onbestaanbaar, onbegaanbaar en absoluut verwerpelijk wordt geschetst is uiteindelijk steevast de uitkomst. Dus ik zou mijn geld voordat het verdampt zetten op tenminste een land dat uit de euro moet.

De specifieke rol van de econoom in deze voorstelling verdient nog wat toelichting. Zijn tekst is altijd gelijk: de politici moeten ophouden politici te zijn. Dat wil zeggen, het gekissebis moet ophouden, de partijpolitiek moet voor even in de koelkast, democratische tegenstellingen zo lang als nodig opgeschort. En natuurlijk luisteren naar de econoom, want die heeft het gelijk van het model. In subtiele bijzinnen valt dan altijd te beluisteren dat de meeste andere economen overigens een verkeerd model hebben.

Zaterdag las ik het weer bij Frank Kalshoven in de Volkskrant. U kent hem wel: de directeur van de Argumentenfabriek, immens populair bij beleidsmakers omdat hij elk wereldvraagstuk in een handzaam voor-tegenschema weet te persen. Hij wilde de politieke besluitvorming zelfs automatiseren. Indien a, dan besluit b en wel onverbiddelijk, zonder politiek gekrakeel. Economisch is immers bekend wat er gebeuren moet, alleen weet deze keer een gerenommeerd Duits economisch onderzoeksinstituut dat nog niet.

De rol van de econoom is daarom zo goed omdat de acteur deze volkomen naturel speelt, alsof hij ook echt van de waarheid van zijn model overtuigd is. Ik google dan altijd even of hij de kredietcrisis heeft zien aankomen. Indien niet, dan weet ik het zeker: een topacteur.