‘Cultuur straks niet meer bereikbaar voor alle Nederlanders’

Noodgedwongen keuzen heet het bijna vijftig pagina’s tellende advies dat de Raad voor Cultuur onlangs uitbracht over hoe 125 miljoen euro op het door het Rijk gesubsidieerde deel van de cultuursector kan worden bezuinigd.

In elk geval een korting voor iedereen, adviseert de raad aan staatssecretaris Halbe Zijlstra (Cultuur, VVD). Ook voor de museumsector, die aanvankelijk buiten schot leek te blijven. De raad erkent de consequenties: ‘hogere toegangsprijzen, verminderde beschikbaarheid en slechtere bereikbaarheid’.

In het advies wordt man en paard nog niet echt genoemd, dus het blijft interpreteren, zegt wethouder Frints Lintmeijer van Utrecht. ‘Maar het wordt pijnlijk duidelijk dat alles wat in jaren zorgvuldig is opgebouwd, in één klap wordt gesaneerd. Van de 35 instellingen die in onze gemeentelijke cultuurnota staan is het voortbestaan van zo’n 25 instellingen ongewis, die werden tot nog toe mede gefinancierd door het Rijk.’ Zelfs bij instellingen waarover de raad vanwege het nationale belang positief adviseert, in Utrecht is dat bijvoorbeeld Museum Catharijne Convent dat wel met naam wordt genoemd, is het volgens Lintmeijer de vraag ‘of het museum het hoofd boven water kan houden als het bijna 30 procent moeten bezuinigen’.

Ook het Nederlands Filmfestival lijkt niet langer verzekerd van rijkssteun. ‘Dat is toch echt een nationaal festival van allure.’ Er moet snel duidelijkheid komen, vindt Lintmeijer. ‘En de matchingsafspraken die tussen Rijk en gemeenten zijn gemaakt, moeten overeind blijven, ook als een deel van de instellingen straks niet meer via de basisinfrastructuur maar via de fondsen wordt gefinancierd. Steden moeten zelf prioriteiten kunnen stellen.’

IJle infrastructuur

Zo’n generieke korting die de raad adviseert komt in het Noorden dubbel zo hard aan, zegt wethouder Ton Schroor van Groningen. ‘We hebben hier een hele ijle culturele infrastructuur. Als je er iets uitsnijdt, dan is het in de hele regio niet meer beschikbaar. Dat betekent voor een kind uit bijvoorbeeld Havelte, waarvoor een compleet cultuuraanbod nu binnen een uur reizen bereikbaar is, dat het straks bijvoorbeeld geen toegang meer heeft tot dans. Daarvoor moet je dan naar Amsterdam. Cultuur is straks niet meer bereikbaar voor alle Nederlanders.’

Schroor maakt zich grote zorgen over Noord Nederlandse Dans, productiegroep Guy & Roni, festival Noorderlicht en het productiehuis Grand Theatre: het lijkt erop dat ze straks niet meer in de afgeslankte basisinfrastructuur voorkomen. ‘Heel erg pijnlijk, en het heeft ook weer gevolgen voor festivals als Noorderzon en Oerol, waar Grand Theatre producties voor maakt.’ Er is jaren gebouwd, als je 30 procent gaat korten is het wég, voorspelt Schroor. ‘Wat kan het Noord-Nederlands Orkest als het 30 procent moet bezuinigen? Dan houd je geen volwaardig orkest meer over. Moet je dan de strijkers gaan ontslaan, of de paukenisten? En jeugdtheater en talentontwikkeling lijken weliswaar gespaard te blijven, maar het is de vraag of we de podia waar dat te zien is, wel in stand kunnen houden. De provincie gaat ook bezuinigen. De stad Groningen kan die zalen als stad niet in z’n eentje overeind houden.’

En extra inkomsten verwerven via slim cultureel ondernemerschap? ‘Onhaalbaar in deze regio’, zegt Schroor. ‘In Groningen hebben we maar weinig hoofdkantoren van bedrijven. We hebben de Gasunie en die springt al volop bij. De staatssecretaris heeft toegezegd de regionale spreiding van het cultuuraanbod overeind te willen houden ‘maar daar zie ik in dít advies niets van terug.’

Scheve verhoudingen

‘Heel erg spijtig’ noemt ook wethouder Marjo Frenk van Tilburg de keuzes van de Raad voor Cultuur. ‘Brabant is de tweede economische regio van Nederland en we krijgen maar 5 procent van de cultuursubsidies, zowel landelijk als van de fondsen. Dat is al buitenproportioneel. En daar moeten we nu ook nog eens van inleveren?’

Ze wil absoluut niet ‘de Calimero’ uithangen, zegt Frenk, en daar is ook geen reden toe, ‘maar de verhoudingen tussen de Randstad en de rest van Nederland zijn natuurlijk behoorlijk scheef’. Concreet staat in Tilburg het voortbestaan van dansgezelschap Station Zuid op het spel. Frenk: ‘Dat is dramatisch, ook vanuit de ketengedachte. We hebben hier een dansopleiding aan de Fontys Hogeschool, er zijn veel gezelschappen ontstaan de afgelopen jaren, de dans is van groot belang voor andere ontwikkelingen in onze stad, het is afschuwelijk.’

Ook het Zuidelijk Toneel loopt gevaar. De provincie, vijf gemeenten en de gezamenlijke culturele instellingen stuurden onlangs het zogeheten ‘Brabant-Bod’ naar Den Haag, waarin ze een eigen visie op de ontwikkelingen van het culturele leven in Brabant aankondigen. ‘Samenwerken over de stadsgrenzen heen’, volgens Marjo Frenk. ‘Daarmee kunnen we een bijdrage aan de bezuinigingen leveren, maar niet zo buitenproportioneel veel als nu wordt voorgesteld.’ Volgende week heeft de provincie daarover overleg met de staatssecretaris.