Publieke financiering private projecten? Kies voor jong en klein

Overheden die als directe financier optreden van private projecten kunnen zich het beste richten op projecten met grote maatschappelijke baten en op kleine en/of jonge bedrijven. Dat vergroot volgens het CPB de kans dat overheidsgeld zo doeltreffend mogelijk wordt ingezet.

Effectiviteit

Er bestaan tientallen regelingen waarmee het rijk, provincies, gemeenten en andere publieke organisaties tijdelijk specifieke projecten ondersteunen om van de grond te komen: directe subsidies, publiek durfkapitaal, overheidsleningen en kredietgaranties. Die geldstromen lopen bijvoorbeeld via regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Het CPB analyseert op basis van internationaal onderzoek in het rapport Publieke projectfinanciering: wanneer en hoe? welk type projecten overheden het beste kunnen steunen en wat effectieve instrumenten zijn.

Indirecte opbrengsten

Cruciaal is volgens de onderzoekers dat de overheid zich richt op projecten met grote indirecte opbrengsten voor de maatschappij die zonder overheidsfinanciering niet tot stand komen. ‘Bijvoorbeeld wanneer een bedrijf een interessante innovatie kan ontwikkelen en ook andere bedrijven en sectoren kunnen profiteren van die opgedane kennis. Dit type project wordt namelijk niet altijd opgepakt door de markt, omdat die positieve maatschappelijke baten niet volledig worden meegenomen in de prijs die consumenten uiteindelijk betalen voor het product of de dienst’, aldus een van de aanbevelingen. Minder nuttig is het voor overheden zeer kansrijke projecten te steunen – die kunnen meestal toch wel rekenen op voldoende private investeerders.

Het is volgens het onderzoek het beste je als overheid voornamelijk te richten op kleine en jonge bedrijven. Er is namelijk sterk bewijs dat publieke projectfinanciering niet effectief is wanneer grote en oude bedrijven gesteund worden. ‘De overheidsfinanciering voegt dan niets toe en komt in de plaats van privaat geld.’

Type instrument

Welk financieringsinstrument het best kan worden ingezet hangt met name af van de omstandigheden. Zo kunnen directe subsidies innovatie bevorderen en de kans vergroten op vervolgfinanciering vanuit de private sector. Overheidsleningen en kredietgaranties kunnen jonge bedrijven helpen om een eerste periode te overbruggen. ‘We weten nog te weinig over kapitaalinjecties om te kunnen zeggen hoe doeltreffend ze zijn, maar mogelijk kunnen ze een rol spelen bij het stimuleren van innovatie’, aldus de onderzoekers. Dat een financieringsinstrument effectief is, betekent overigens volgens hen niet dat het de beste maatregel is. ‘Andere maatregelen, zoals normeren of beprijzen, kunnen doelmatiger zijn.’

Slechte beslissingen

Ook blijkt uit het onderzoek dat het beter is om de selectie van bedrijven en projecten te laten doen door onafhankelijke experts of door middel van loting, in plaats van dat politici en ambtenaren dat zelf doen. Eén van de risico’s van publieke financiering is namelijk dat de overheid meestal niet meer kennis of informatie heeft dan marktpartijen en dus mogelijk slechtere beslissingen neemt. ‘Regelingen waarbij overheidsambtenaren of staatsbanken naar eigen inzicht bedrijven selecteren voor krediet zijn doorgaans minder succesvol’, zo hebben de onderzoekers moeten vaststellen.