Rijke provincies gaan bankje spelen

De Bank Nederlandse Gemeenten krijgt er uit onverdachte hoek een concurrent bij: provincies en gemeenten gaan elkaar geld lenen. ‘Een win-win-situatie’, zegt Brabants gedeputeerde Ruud van Heugten. 

De speelruimte voor decentrale overheden om voor bank te gaan spelen, ontstaat als indirect gevolg van de invoering van de maatregel dat provincies, gemeenten en waterschappen worden verplicht hun overtollige middelen bij de Staat aan te houden. In de kleine lettertjes valt echter de lezen dat – naast het schatkistbankieren – de decentrale overheden onder voorwaarden onderling lenen wordt toegestaan. Een ervan is dat het mag, zolang het maar gebeurt binnen de collectieve sector. Een andere voorwaarde is dat partijen niet mogen inlenen om het vervolgens weer uit te lenen. 

Rendement
‘Op die manier worden we dus een concurrent van de BNG’, verzucht de Gelders gedeputeerde van fi nanciën, Jan Markink (VVD). Hij vindt de geboden mogelijkheid maar zo-zo. Van de andere kant, het is wel een manier om nog enig rendement uit het riante vermogen te halen. Als Gelderland het eigen vermogen niet langer zelf mag beleggen, maar verplicht moet stallen bij het rijk, kost dat de provincie tot wel veertig miljoen euro per jaar. Het rentepercentage dat Financiën geeft is stukken lager dan het rendement van de portefeuille dat momenteel bij onder andere prudent beleggen in het buitenland wordt verkregen.

Voor Noord-Brabant pakt het verplicht schatkistbankieren zo nodig nog ongunstiger uit. De provincie zit net als Gelderland, na de miljardenverkoop van de aandelen in het energiebedrijf, heel goed bij kas. Ruud van Heugten schat dat verplicht bankieren bij de Staat Brabant per jaar 80 miljoen euro aan rendement scheelt. Nu vangt de provincie jaarlijks iets meer dan 90 miljoen euro, als klant van de schatkist kan jaarlijks amper 10 à 15 miljoen euro op de rekening worden bijgeschreven.

Conflicteren
De mogelijkheid om als provincie geld te mogen uitlenen aan medeoverheden spreekt Van Heugten om die reden wel aan. ‘Dan kunnen we in elk geval een iets beter rendement halen dan wanneer we alles bij de Staat moeten aanhouden. Gemeenten die bij ons lenen, kunnen dat dan tegen een voordeliger tarief doen dan bij de BNG. Ja, dan worden we een concurrent van de BNG. In dat geval is dat voor zowel gemeenten als voor ons gunstig’, zegt Van Heugten.

Voor Brabant zou er dan volgens hem zelfs sprake kunnen zijn van een win-win-situatie, ware het niet dat een van de beperkende voorwaarden van het kabinet is dat partijen ‘geen leningen mogen verstrekken aan openbare lichamen waarmee een toezichtrelatie bestaat.’ De reden is dat het rijk een dubbele petten-problematiek wil voorkomen. Stel namelijk dat Brabant Eindhoven geld zou lenen voor bijvoorbeeld de bekostiging van een groot project, dan zou de provincie in een lastige positie komen in het geval ze als toezichthouder de gemeente om financiële redenen op de vingers moet tikken. Dat ingrijpen zou kunnen conflicteren met de eigen belangen van de provincie, zo redeneren ze in Den Haag.

Van Heugten gaat proberen die voorwaarde geschrapt te krijgen – ‘onzin, Den Haag heeft ook een toezichtsrelatie met de provincie’ – , want de CDA-gedeputeerde proeft onder de Brabantse gemeenten redelijk wat interesse voor de nieuwe bankiersrol van het provinciehuis in Den Bosch.

Positief
Volgens BNG Bank-directeur Pauline Bieringa is het nieuwe voorstel een verbetering ten opzicht van het aanvankelijke plan: het geeft decentrale overheden de mogelijkheid om meer rendement op hun vermogen te maken dan door het te beleggen bij de Staat. Zij wil de provincies waarschuwen voor de haken en ogen die aan het ‘bank spelen’ kleven. ‘Je krijgt – naast additionele complexiteiten – te maken met administratie, contracten met verschillende looptijden en niet te vergeten risicobeheer. Dat vereist expertise, wat zeker het nodige gaat kosten,’ zegt ze.

Bieringa ziet zelfs nieuwe kansen voor de BNG, in de zin dat haar bank een dienstverlenende rol zou kunnen spelen voor de provincie als rechtstreekse geldverstrekker. ‘Wij zijn al bijna honderd jaar de bank van en voor decentrale overheden. Als we wat kunnen doen, doen we dat. Ook waar het om deze vorm van schatkistbankieren gaat.’

Nadelige effecten van het schatkistbankieren zijn er voor dochter BNG Vermogensbeheer, omdat overheden hun overtollige middelen voortaan bij de Staat moeten stallen. Het nadeel is volgens Bieringa echter beperkt tot ‘een paar miljard’ belegd vermogen en treedt niet ineens in de volle omvang op omdat lopende contracten worden gerespecteerd. ‘Nogmaals, we zien nieuwe kansen. Provincies zijn hier al langs geweest’.