Buitenspel gezet

Dichter bij huis is een veel passender beschrijving gemaakt toen historicus Marcel Metze in 1993 De geur van geld publiceerde. Het vertelt de wordingsgeschiedenis van de ING, uit Postbank en NMB enerzijds en verzekeraar Nationale Nederlanden anderzijds. De Volkrant noemde het 'een boeiende schets van de zeden en gebruiken in de top van het bankwezen'. Pijnlijk zijn de verhalen over de bankiers die door De Nederlandse Bank (DNB) tot opstappen werden aangezet, omdat ze met hun vingers in de snoeptrommel hadden gezeten. De vermeende winnaars van het eerste uur, de NMB-bankiers die meenden een grote vis aan de haak te hebben geslagen, werden door diezelfde Postbakvis in de plomp getrokken en meegesleurd naar peilloze dieptes.

De door Metze opgetekende sketch die de echtgenotes van de NMB-top opvoerden op een onderling feestavondje (op een dag zetten de 'post'bezorgers van de fusiegenoot jullie aan de kant en bezorgen jullie nog slechts de post) werd vrijwel bewaarheid. Pas Aad Jacobs bracht het ING-concern in rustiger vaarwater. Maar toen waren al wel groteske overnameen fusiepogingen van Belgische banken (sic) gestrand en ego's en carrières roemloos gesneuveld. Lezen dus dat boek, of herlezen. Want er lijkt weinig geleerd.

De slotregels van Metze lijken zelfs profetisch. 'Als de NMB-affaires één ding duidelijk hebben gemaakt, dan is het dat de DNB moet worden beschouwd als een bastion van Hollands calvinisme, dat ondanks alle sfeerveranderingen in de jaren tachtig toch nog steeds vindt dat de geur van geld in wezen een minder aangename is'.

Maar net zoals toen kennen we ook nu verliezers en winnaars. De 120.000 spaarders die dachten dat ijs safe was, hadden zich vergist, maar lijken grotendeels gered. Beleggers in Fortis en andere fondsen zijn verliezers, maar dat hoort bij het aandelenrisico. Of pensioentrekkers goed weg komen is nog onzeker. Tal van Britse overheidslichamen zijn flink getroffen, zoals Transport for London dat een heleboel congestiemuntjes op een grote hoop had gegooid bij Icesave maar weinig zal terugzien. Ook in Nederland komen schoorvoetend de bekentenissen wie publiek geld verkeer heeft geparkeerd.

De winnaars? Balkenende kreeg slechts een glimpje roem. Voorlopig lijkt de grootste winnaarspremie naar Wouter Bos te gaan, plus ex-Financiën-ambtenaar Welling. De grootste verliezer is ons parlement. Toen het erop aankwam werden Kamerleden slechts achteraf geïnformeerd, zowel toen een miljardenbedrag voor Fortis beschikbaar kwam als toen de hele bank werd overgenomen. Ook toen Icesave-klanten werden gesauveerd en zelfs toen er daarna twintig miljard (of zonodig meer) voor de financiële wereld werd vrijgemaakt, stond het parlement buiten spel. De Kamer rest slechts een rol in de aftiteling, om de geschiedenis van de recente verwikkelingen in de financiële wereld te documenteren. Maar dat kan Metze misschien beter.