Ducktales

Pas tien jaar geleden startte het btw-compensatiefonds, waarbij de gemeenten de betaalde btw kunnen declareren.

Het rijk drukte dat fonds door, ook al was 99 procent van de gemeenten tegen. Dat was in de tijd dat het rijk nog het beste voorhad met de gemeenten. En het btw-compensatiefonds levert ze veel op! De gemeenten betalen in 2013 ongeveer 1.670 miljoen euro voor de instelling van het btw-compensatiefonds, maar ze verwachten ruim anderhalf keer zoveel btw te declareren, dus ruim 800 miljoen euro meer dan wat ze bijdragen. Daarom wil het rijk het btw-compensatiefonds nu afschaffen. 

En daarom wil inmiddels 99 procent van de gemeenten het btw-compensatiefonds houden. Liever een korting op het gemeentefonds dan dat het btw-compensatiefonds wordt afgeschaft. Het rijk heeft die wens ingewilligd: het btw-compensatiefonds blijft toch bestaan. Als de gemeenten hun zin krijgen van het rijk, dan moet er een addertje onder het gras zitten. En inderdaad. Voortaan groeit het btw-compensatiefonds ‘trap op, trap af’ mee met het gemeentefonds; het eventuele saldo van het btw-compensatiefonds wordt aan het einde van het jaar overgeheveld naar het gemeentefonds, en het eventuele tekort van het btw-compensatiefonds aan het einde van het jaar wordt aangevuld uit het gemeentefonds.

Amerikanen hebben daar een mooi spreekwoord voor: if it looks like a duck, quacks like a duck and swims like a duck, then it is a duck. Het btw-compensatiefonds groeit mee met het gemeentefonds, wordt aangevuld uit het gemeentefonds en wordt gesaldeerd met het gemeentefonds, dus het btw-compensatiefonds wordt niets meer en niets minder dan een onderdeel van het gemeentefonds.

Precies wat het rijk wil. De gemeenten hebben zich weer vreselijk laten foppen, als een weerloos slachtoffer dat niet eens wegrent voor de stroper. Ook daarvoor bestaat een mooie Amerikaanse uitdrukking: sitting duck. Het btw-compensatiefonds is in feite een gewoon onderdeel van het gemeentefonds geworden, alleen wordt het verdeeld naar rato van de werkelijke uitgaven aan btw van elke gemeente in elk jaar. Net zoals een maatstaf ‘uitgaven aan groen’ of ‘uitgaven aan bibliotheken’ zouden de gemeenten een maatstaf ‘btw-uitgaven’ niet moeten willen, want het beperkt de bestedingsvrijheid van het gemeentefonds.

Bovendien staat de Financiële-verhoudingswet zo’n verdeelmaatstaf ‘btw-uitgaven’ in het gemeentefonds niet toe. Dat verbod ontduikt het rijk nu door een andere naam te geven aan het deel van het gemeentefonds dat met de maatstaf ‘btw-uitgaven’ wordt verdeeld, namelijk ‘btw-compensatiefonds’. Met de verdeelmaatstaf ‘btw-uitgaven’ in het gemeentefonds zijn de gemeenten slechter af dan voorheen. De Amerikanen hebben ook een mooie uitdrukking voor zo’n meelijwekkende, noodlijdende organisatie: lame duck.