Blunder in voordeel armste gemeenten

Alle artikel 12-gemeenten hebben door een rekenfout van Binnenlandse Zaken onterecht een uitkering van miljoenen euro’s gekregen. Volgens onderzoek van Binnenlands Bestuur-columnist en gemeentefonds-specialist Jan Verhagen van de gemeente Den Haag hieven Boskoop, Simpelveld, Ouderkerk en Loppersum onvoldoende onroerendezaakbelasting (ozb) om in aanmerking te komen voor rijkssteun. Het zogeheten toegangskaartje voor artikel 12-steun vereist een bepaald lokaal belastingniveau: twintig procent boven het gemiddelde ozb-tarief. De berekening van dat tarief klopt volgens Verhagen niet. Het normtarief voor artikel 12 is het gemiddelde van drie ozb-tarieven, namelijk voor de categorieën woningen eigenaren, niet-woningen eigenaren en niet-woningen gebruikers.

Bij de toepassing heeft het ministerie naar het gemiddelde van slechts twee ozb-tarieven gekeken, namelijk voor woningen en voor niet-woningen (eigenaren en gebruikers samen). ‘Het rijk heeft hiermee geblunderd in zijn artikel 12-beleid van de afgelopen jaren’, aldus Verhagen. De fout ontstond in 2006 toen de ozb voor gebruikers van woningen werd afgeschaft, waardoor er nieuwe eisen voor artikel 12-tarieven moesten komen.

Die zijn toen geformuleerd als het gemiddelde van drie ozbtarieven: woningen (eigenaren), niet-woningen gebruikers en niet-woningen eigenaren. De artikel 12-eis van 2006 was 3,70 euro (per 2500 euro taxatiewaarde) voor eigenaren woningen, 3,70 euro voor niet-woningen gebruikers en 3,70 euro voor niet-woningen eigenaren (in totaal dus 7,40 euro voor niet-woningen). De artikel 12- gemeenten van 2006, Boskoop en Simpelveld, voldeden niet aan die ozb-eisen. Boskoop voldeed wel aan de (verkeerde) eis van 3,70 euro voor woningen en 3,70 euro voor niet-woningen, Simpelveld voldeed daar zelfs niet aan – gemiddeld 3,68 euro.

In 2007 kwamen er geen nieuwe artikel 12-gemeenten bij. In 2008 heeft Binnenlandse Zaken de gemiddelde artikel 12-eis opnieuw verkeerd berekend. Het ministerie stelde de (foutieve) eis van 3,45 euro voor woningen en 3,45 euro voor niet-woningen. De nieuwe artikel 12-gemeenten van 2008, Loppersum en Ouderkerk voldoen echter niet aan de correcte eis van 6,90 euro voor het niet-woningendeel. Toch is dat wel de officiële eis. ‘De nog niet officieel vastgestelde aanvragen van Ouderkerk en Loppersum moeten worden afgewezen’, zegt Verhagen. ‘In 2009 vragen ze dan een hoger bedrag, maar daarvoor zullen ze eerst hun ozb moeten verhogen.’ Voor 2009 is de artikel 12- eis volgens Verhagen wel goed berekend, maar niet gecommuniceerd. ‘Nergens in de meicirculaire 2008 staat enige uitleg.

De eis is dus 2,80 euro voor woningen en 5,60 euro voor nietwoningen’, zegt Verhagen. Het ministerie kon volgens hem ambtelijk de afschaffing van de ozb voor gebruikers van woningen niet aan. De uitkering komt ten laste van het gemeentefonds. Alleen Simpelveld en Boskoop kregen in 2006 samen al 6,5 miljoen euro steun.

Binnenlandse Zaken erkent dat er sprake is van ‘een fout’ in de formule voor de berekening van het zogenaamde toelatingskaartje voor artikel 12. ‘Ten onrechte was er onvoldoende rekening gehouden met de waarde van niet-woningen. Maar ook als de juiste formule zou zijn gehanteerd zou dit nog steeds hebben geleid tot de toelating van de vier gemeenten’, aldus Binnenlandse Zaken. ‘Onmiddellijk nadat wij eind 2007 een signaal hadden ontvangen van een provinciaal financieel toezichthouder, is een correctie aangebracht die is vervolgens toegepast in de berekening in de meicirculaire 2008 voor het toelatingskaartje 2009.’ Uitleg volgt in de septembercirculaire.