Advertentie
financiën / Column

Niet gevraagd, niet gekregen

Maar liefst 170.000 gezinnen hebben in 2018 minder geld van de gemeenten gekregen dan waar ze recht op hadden, bij de bijstand. Omdat ze het niet hebben aangevraagd. Dat blijkt uit onderzoek van de Inspectie SZW.

25 juni 2021

U schrok dat 30.000 gezinnen minder geld hebben gekregen van de Belastingdienst dan waar ze recht op hadden, bij de kinderopvangtoeslag?

Toch is dat – letterlijk – kinderspel. Maar liefst 170.000 gezinnen hebben in 2018 minder geld van de gemeenten gekregen dan waar ze recht op hadden, bij de bijstand. Omdat ze het niet hebben aangevraagd. Dat blijkt uit onderzoek van de Inspectie SZW. De besparing, een miljard euro, was niet voor gemeenten maar voor het rijk. Van die 170.000 gezinnen die geen bijstand hebben gekregen omdat ze het niet hebben aangevraagd, is alles bekend.

Hun leeftijd, hun herkomst, hun inkomen. Hoe lang ze al recht hebben op een bijstandsuitkering. En hun woongemeente. De Inspectie SZW berekent daarmee dat in zeventien gemeenten zelfs meer dan de helft van de gezinnen die recht hadden op bijstand, dat niet heeft aangevraagd. In andere gemeenten was dat minder dan een kwart.

Dat heeft natuurlijk grote financiële gevolgen voor de gemeenten. De gemeenten die de bijstandswet goed uitvoeren, en actief gezinnen benaderen die recht hebben op een bijstandsuitkering, komen dus tekort. Als ze minder dan een kwart ondergebruik hebben, komen ze zelfs fors tekort. De gemeenten die daarentegen de bijstandswet slecht uitvoeren, en meer dan de helft ondergebruik hebben, houden veel over van het bijstandsbudget dat ze van het rijk krijgen. Dat is heel wat anders dan wat het rijk altijd beweerde. Het rijk beweerde namelijk dat gemeenten met tekorten te weinig bijstandsontvangers aan werk hielpen. Maar die factor speelt maar een kleine rol. Het ondergebruik is een veel grotere factor.

Welke gemeenten voerden de bijstandswet goed uit, met weinig ondergebruik? En welke gemeenten deden het slecht, met veel ondergebruik? De Inspectie weet het precies. Want van die 170.000 gezinnen is alles bekend, ook de woongemeente. Precies deze uitkomst van het onderzoek laat de Inspectie echter weg in zijn onderzoek.

Maar dit overzicht van gemeenten mag niet geheim blijven! Ik wil dat de Inspectie alsnog van elke gemeente het ondergebruik bekend maakt. En gemeenten die weinig ondergebruik hadden en daardoor grote tekorten, verdienen compensatie. Tot nu toe hebben de gemeenten zo’n compensatie niet aangevraagd bij het rijk. En dus niet gekregen.

Bij deze vraag ik het aan. Voor al die gemeenten. Over 2018. En over alle andere jaren.

Reacties: 3

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

W Jacobs
Ik vind het intrigerend om te lezen dat die 170.000 gezinnen bekend zijn, zelfs dat 'we er alles van weten'. Hoe zit dat?
Patrick Loman / Freelancer
@William Jacobs. De belastingdienst weet nagenoeg precies wat er per BSN en per adres binnenkomt aan (legale) inkomsten. Op basis van die gegevens zou het niet zo heel ingewikkeld moeten zijn om te identificeren wie er recht heeft op bijstand, mogelijke kwijtscheldingen e.d.?
Gerard
Mee eens dat gemeenten genoemd moeten worden. In het onderzoek is ook zichtbaar dat gemeenten in de noordelijke provincies verhoudingsgewijs veel minder niet-gebruikers hebben dan bijvoorbeeld gemeenten in Zuid-Holland (hoogste percentage en aantallen niet-gebruikers). Dit verdient wel een verdiepend onderzoek. Evenals bijvoorbeeld een vergelijkend onderzoek naar niet-gebruik voor en na 2015 (decentralisaties sociaal domein), of niet-gebruik bij gemeenten vergelijken met personeelsverloop en ziekteverzuim. Van dichtbij zie ik dat de uitvoering van de PW (en Wmo/JW) met kunst -en vliegwerk in de lucht wordt gehouden, uitvoerende afdelingen met het mes op de keel uitvoering moeten geven aan bestuurlijke oprispingen, last hebben van het niet maken van keuzes door directies en bestuurders, en aan het lange einde zitten van de stok bij het opruimen van fuck-ups elders bij de overheid.

Het "afwikkelen" van de Kinderopvangtoeslagaffaire door gemeenten is het laatste voorbeeld hiervan. Gemeenten hebben zich door hun vertegenwoordiger VNG middels een "deal" met de Belastingdienst en het Rijk weer voor het karretje laten spannen en als "useful idiots" zijn ze straks weer Kop van Jut. In plaats dat er wordt ingezet op een centraal aangestuurde operatie vanuit de BD/VNG/minSZW en de gemeenten worden ontzorgd mbt deze afwikkeling, en daarmee al overbelaste uitvoeringsafdelingen te ontzien en een potentiele nieuwe fuck-up te voorkomen, mogen gemeenten allemaal weer zelf het wiel uitvinden. Een handout en een VNG spreekuur voor gemeenten is hierbij een lachertje. Evenals de vergoeding die gemeenten krijgen voor de "alle levensdomeinen brede ondersteuning " die gemeenten moeten bieden aan slachtoffers van de Kinderopvangtoeslagaffaire.

Dat wordt straks lachen met al die overbelaste afdelingen. Ik kijk nu al uit naar de geschokte politici en journalisten die zich zullen afvragen hoe het toch kon gebeuren dat ook de afwikkeling van dit schandaal een schandaal werd.
Advertentie