Bezuinigingen worden voelbaar

Acht op tien

Acht op de tien ambtenaren merken inmiddels de gevolgen van de bezuinigingen op de werkvloer. Opvallend is dat provincieambtenaren tot op heden significant minder van de bezuinigingsmaatregelen merken dan hun collega’s bij het Rijk en de gemeenten.

Personeel

Deze conclusies kunnen worden ­getrokken uit onderzoek van Binnenlands Bestuur in samenwerking met Hay Group. Aan de enquête ­‘Bezuinigingen en baantevredenheid bij de overheid’ deden 1809 mensen mee, overwegend ambtenaren en bestuurders. Voor alle overheidslagen geldt dat de genomen maatregelen vooral de ­omvang van de personeelsformatie ­raken en veel minder de activiteiten.

Bedrukt
Wat betreft de formatie is de stemming over het algemeen bedrukt. Aan het eind van deze kabinetsperiode in 2014 verwacht vrijwel iedereen dat de eigen organisatie is gekrompen. Verreweg het somberst zijn de werknemers bij het Rijk en de provincies: meer dan de helft houdt er rekening mee dat het aantal fte’s afneemt met minimaal 10 procent. Een daling van 20 procent of meer wordt zelfs ook niet uitgesloten. Gemeentepersoneel houdt het op een personeelskrimp tussen de 1 en 10 procent.

Takenpakket

De enquête maakt duidelijk dat er vooral wordt gesneden in de formatie, maar (vooralsnog) veel minder in het takenpakket. Bijna de helft van alle respondenten geeft aan dat hun organisaties onvoldoende duidelijk hebben in welke activiteiten het mes moet en in welke juist niet. Vooral bij het Rijk zijn die keuzes (nog) niet gemaakt. Daar bestaat vooral de vrees dat de kaasschaaf er over gaat. Bij provincies en gemeenten is het vertrouwen groter dat bij bezuinigingen echte keuzes worden gemaakt. ­Belangrijke kanttekening is wel, dat als al in de activiteiten wordt gesneden, het niet de verwachting is dat ook in de juiste ­activiteiten het mes gaat.

Kostenverhogend

Het onderzoek laat zien dat er grote zorgen bestaan over de effectiviteit van de overheidsorganisatie als gevolg van de besparingsmaatregelen. Echt helpen doen de bezuinigingen naar verwachting van de respondenten niet. Op korte termijn worden weliswaar kostenbesparingen geboekt, maar op lange termijn werken de maatregelen juist kostenverhogend. Vooral ambtenaren in rijksdienst zijn wat dat betreft pessimistischer dan hun decentrale collega’s. Somberheid is ook troef waar het gaat om de organisatiedoelen. Die kunnen volgens bijna de helft van de respondenten op de langere termijn niet meer worden gerealiseerd.

Overbodige handelingen

Over het algemeen zien de respondenten weinig ruimte om nog efficiënter te werken. Het afschaffen van de parafencultuur, verbetering van de processen of meer ICT; het helpt allemaal weinig. Het hoogst scoort nog het weghalen van overbodige handelingen dan wel dubbel werk. Het verwijderen van dubbele verantwoordelijkheden leidt tot meer efficiency en een meer resultaatgerichte organisatie. Als immers duidelijk is wie verantwoordelijk is en wat van een ieder wordt verwacht, wordt sturen op ­resultaat makkelijker. 

Geen keuzes

Opvallend is dat medewerkers die aangeven weinig ruimte te zien efficiënter te werken, evenmin een slagvaardige organisatie tot stand zien ­komen. Daarvoor worden er geen of te beperkte keuzes gemaakt. Het heersende idee is alles nog te moeten doen, maar dan wel met minder middelen. Vooral bij het Rijk is het geloof in het ontstaan van een kleinere maar meer slagvaardige overheid gering: meer dan helft van de respondenten heeft er geen fiducie in. Een nog ruimere meerderheid verwacht dat de gewenste kwaliteitsslag uit blijft.