Slechts fractie gemeenten begroot genoeg voor klimaat

Van de gemeenten die de jaarlijkse Begrotingsenquête van het Ministerie van Binnenlandse Zaken hebben ingevuld heeft slechts 7 procent voldoende structurele lasten geraamd om de doelstellingen van het klimaatakkoord en de energietransitie te halen. Dat blijkt uit het Integraal Overzicht Financiën Gemeenten dat vanuit het ministerie aan de Tweede Kamer is gestuurd.

Woningbouw ook

Ook de vanuit het rijk aangestuurde woningbouwopgave krijgt nog onvoldoende plaats in gemeentelijke begrotingen. Van de lokale overheden gaf 17 procent aan voldoende structurele lasten te hebben geraamd om te voldoen aan de landelijke doelstellingen in dat dossier. In een bijgevoegde brief aan de Kamer gaat minister De Jonge niet in op de implicaties van die cijfers.

Uitvoeringskracht

Het uitblijven van voldoende begrotingsruimte voor deze gemeentelijke taken is volgens het ministerie een symptoom van de verzwakte uitvoeringskracht van gemeenten. Het is een probleem dat financieel specialist Erwin Ormel van adviesbureau BMC recentelijk bij Binnenlands Bestuur aankaartte.

De uitvoeringskracht loopt niet in de pas met de taken en ambities. Provinciale toezichthouders merken op dat gemeenten moeite hebben invulling te geven aan hun reguliere activiteiten, onder andere door personeelsgebrek. Het aantal openstaande vacatures bij gemeenten was eind 2022 ruim tweemaal zo hoog als eind 2019. Ook het ziekteverzuim steeg.

Onduidelijkheid

Daarnaast wordt in het overzichtsrapport opgemerkt dat gemeenten waarschijnlijk voorzichtig hebben begroot, ook bij het aangaan van de klimaat- en woningbouwopgaven. ‘Tot de Voorjaarsnota 2023 was er geen duidelijkheid over de ontwikkeling van het gemeentefonds vanaf 2026, waardoor gemeenten geen inzicht hadden in hoezeer langlopende lasten vanaf dat jaar zouden worden gedekt.’ Sinds de Voorjaarsnota is er volgens de Jonge duidelijkheid ontstaan over de langetermijnfinanciering vanuit het gemeentefonds.

Minister ziet gunstige cijfers

De minister geeft in zijn brief verder aan dat gemeenten vanuit het oogpunt van de financiële positie de afgelopen jaren gunstige cijfers laten zien, met hoge gezamenlijke exploitatieoverschotten. Incidentele factoren spelen hierbij wel een rol. ‘Voor het jaar 2022 geldt dat het accres relatief hoog was. Gemeenten zijn ruim gecompenseerd voor de opvang van ontheemden uit Oekraïne. Verder ontvangen gemeenten als gevolg van de uitspraak van de Commissie van Wijzen aangaande de jeugdzorg sinds 2022 meer middelen voor de jeugdzorg.’