Rekenkamer fileert voorstel verantwoording jaarrekeningen

De Algemene Rekenkamer laat niks heel van het voornemen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) om de verantwoording over de gemeentelijke jaarrekening te verplaatsen naar het college van B&W. In een brief aan minister de Jonge uit de rekenkamer stevige inhoudelijke- en procedurele kritiek. Zo zou BZK niet hebben geantwoord op meerdere verzoeken om stukken aan te leveren. Ambtelijk commentaar en commentaar uit de accountantssector is niet verwerkt.

BBV en BADO

Met de invoering van de rechtmatigheidsverantwoording gaan colleges zelf verantwoording afleggen over de jaarrekening. Daarvoor moet niet alleen de Gemeentewet aangepast worden, maar ook de normen voor accountants die de jaarrekening controleren. De wet is inmiddels aangepast, maar de normen nog niet. De Algemene Rekenkamer is door BZK gevraagd om advies over de wijziging die normen, genaamd Besluit begroting en verantwoording (BBV) en Besluit accountantscontrole decentrale overheden (BADO).

Inhoudelijk en procedureel

Via de nieuwsbrief Interbestuurlijke Informatie maakte BZK vorige week bekend dat de Algemene Rekenkamer ‘fundamentele bezwaren’ heeft tegen het voorstel. Maar niet wat die bezwaren precies zijn. De Algemene Rekenkamer schreef al op 6 februari jongstleden een brief aan minister De Jonge, zo blijkt. Die brief is nu gepubliceerd en opgevraagd door Binnenlands Bestuur. Uit de brief blijkt dat de rekenkamer niet alleen vijf inhoudelijke bezwaren ziet, maar ook dat het proces rondom het aanpassen van de accountantsnormen in de ogen van de rekenkamer niet voorspoedig is verlopen.

Commentaar niet verwerkt

Zo zouden er in oktober 2023 gesprekken zijn geweest tussen de Algemene Rekenkamer en ambtenaren van BZK. Op 16 oktober vroeg het ministerie de rekenkamer formeel om advies, maar stuurde daarbij niet de concept besluiten mee. ‘Omdat de benodigde concept besluiten niet bij uw brief waren gevoegd en later ook, ondanks verzoeken van onze medewerkers, niet meer zijn toegezonden, hebben wij uw eerdere verzoek niet in behandeling kunnen nemen’, schrijft de rekenkamer nu. Pas op 11 december volgde een nieuw verzoek vanuit het ministerie. Maar ook die schoot tekort. ‘Wij constateren met de huidige voorgelegde versie dat het eerdere ambtelijke commentaar vrijwel niet is verwerkt.’

Structurele onzekerheid 13 miljard

Vanuit de rekenkamer volgt een dringend advies het BBV en BADO niet op de voorgestelde manier aan te passen, maar om eerst de kritiekpunten te verwerken. ‘Het niet of onvoldoende verwerken van deze punten leidt in een ‘worst case scenario’ tot een structurele onzekerheid over de rechtmatigheid van de specifieke uitkeringen van circa 13 miljard euro, waardoor diverse toleranties voor de rechtmatigheid op zowel het niveau van de individuele jaarverslagen van betrokken ministeries als de Rijksrekening worden overschreden en de Algemene Rekenkamer mogelijk genoodzaakt is een aantekening bij de Rijksrekening te maken.’

'Zorgwekkend'

Volgens de rekenkamer voldoet de voorgestelde wijziging niet aan het principe van eenduidigheid en begrijpelijkheid. Zo worden er nieuwe begrippen geïntroduceerd die niet passen bij het bestaande begrippenkader van het rijk en in de accountantswereld. Suggesties van de Beroepsorganisatie van Accountants tijdens de internetconsulatie om deze begrippen te wijzigen zijn volgens de rekenkamer ‘niet of beperkt en soms inconsequent’ overgenomen. ‘Dat vinden wij onwenselijk en zorgwekkend.’ Zelfs op de definitie van ‘financiële rechtmatigheid’ die BZK hanteert is wat aan te merken volgens de rekenkamer.

Verantwoordingsgrens sluit niet aan

Verder sluit de rechtmatigheidsverantwoording niet aan op de bij het rijk geldende eisen. Bij het rijk is er een verantwoordingsgrens voor fouten en onduidelijkheden van twee procent. Bij het BBV is dat echter drie procent. Fouten en onzekerheid tot een hoogte van drie procent van de jaarrekening worden dus niet verantwoord aan het rijk. ‘Hierdoor kunnen ministers niet langer stellen dat zij voldoende zekerheid hebben dat er geen fouten en onzekerheden boven de grenzen bij het rijk voorkomen’, aldus de rekenkamer.

Specifieke uitkeringen

Al met al verliest het rijk volgens de rekenkamer de regie en voldoende informatie voor een uniforme visie van rechtmatigheid in de publieke sector. Het meest ingrijpende bezwaar van de rekenkamer ziet op de verantwoording van specifieke uitkeringen aan gemeenten. Volgens de rekenkamer staan er in het voorstel omissies die ervoor zorgen dat ministers straks geen juiste verantwoording meer kunnen afleggen over die specifieke uitkeringen. Daarmee wordt ook het budgetrecht van de Staten-Generaal aangetast, alsmede de controlemogelijkheden van de Auditdienst Rijk en Algemene Rekenkamer zelf.

Vervolg

BZK besloot vorige week, na het advies van de rekenkamer, de aanpassing van de accountantsnormen uit te stellen. Echter roept het ministerie gemeenten wel op in de jaarrekening alvast een rechtmatigheidsverantwoording op te nemen. ‘Het ministerie van BZK en de Sectorcommissie decentrale overheden van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) zullen op korte termijn hierover en de verdere invulling nader berichten.’