Akkoordengeweld

Nederland staat er goed voor, zo liet de koning weten in de jaarlijkse Troonrede. De economische groei gaat dan wel minder hard dan de afgelopen jaren, maar de vooruitzichten voor het komend jaar zijn nog altijd positief. De arbeidsmarkt is booming, de staatsschuld redelijk onder controle en de miljoenennota 2020 biedt hier en daar lastenverlichting. De koopkracht gaat naar verwachting voor iedereen stijgen, al weten we inmiddels wel van het CPB dat die belofte maar zelfden gestand wordt gedaan.

Toch kwam de koning met een winstwaarschuwing. Niet zozeer vanwege het eigen beleid en het effect daarvan op onze economie, maar vooral vanwege internationale ontwikkelingen zoals de handelsoorlog tussen de VS en China en de naderende Brexit.

Over het binnenlands beleid was de koning een stuk positiever. Er liggen immers tal van akkoorden. Die akkoorden zijn in het afgelopen jaar door stevig te polderen bereikt en bieden houvast voor de toekomst. Alleen moeten ze nog wel worden uitgevoerd. En wat die uitvoering betreft, daarbij past ook een stevige winstwaarschuwing. Want vooralsnog lijken de akkoorden die de komende jaren bepalend gaan zijn voor de Nederlandse economie nauwelijks meer dan goede voornemens.

Er komt een stevige financiële injectie om de werkdruk in het onderwijs naar beneden te halen en het vak van leraar aantrekkelijker te maken. Of dit ook werkelijk gerealiseerd gaat worden, blijft de vraag. Een eerdere financiële impuls gericht op precies dezelfde doelen – lagere werkdruk, klassenverkleining – werd door de schoolbesturen uitgegeven aan heel andere zaken en brachten de gestelde doelen geen stap dichterbij. Hoe dit keer gegarandeerd gaat worden dat de extra gelden ook daadwerkelijk worden ingezet voor lagere werkdruk, blijft een open vraag.

Hetzelfde geldt voor het pensioenakkoord. Ja, er is een akkoord. Maar waar de werkgevers en werknemers nu precies hun handtekening voor hebben gezet, is allesbehalve duidelijk. De AOW-leeftijd stijgt minder snel, de pensioenleeftijd vooralsnog niet, de doorsneepremie wordt vervangen door een vlakke premie op individueel niveau. Maar de definitieve inhoud van het nieuwe pensioenstelsel is voorlopig nog niet duidelijk en wordt de komende twee jaar pas uitgewerkt. En fijn dat er een akkoord is over de leeftijd, maar vooralsnog lijkt de hoogte van het pensioen een grotere zorg.

En wat te denken van het klimaatakkoord. Nou, eigenlijk niet zo heel veel. Volgens de koning verzetten we met dit akkoord de bakens van de korte naar de lange termijn. Dat klopt, maar voor oplossingen lijken we ook eerder naar de lange dan de korte termijn te kijken. Goed, er komt een warmtefonds en een CO2-heffing voor de industrie. Maar het klimaatakkoord staat of valt vooral met het draagvlak onder de burgers van Nederland. Momenteel telt ons land 10 procent adepten en 10 procent tegenstanders. De overige tachtig procent bestaat uit mensen die geen flauw idee hebben wat de komende jaren en zelfs decennia van hen wordt verwacht. Gaan we van het gas af en hoe snel? Moeten we over op warmtepomp, hybride cv, zonneboiler of aardwarmte? De meeste gemeenten hebben nog geen idee hoe ze het klimaatakkoord handen en voeten moeten geven, laat staan wat ze hun inwoners hierover moeten vertellen.

Tegenover al dit akkoordengeweld staat een nog op te stellen groeiagenda en een nog op te zetten investeringsfonds, dat gevuld moet worden met geleend geld. Financieel interessant, zeker met een negatieve rente, maar wanneer je daar de duurzame groei van de Nederlandse economie in de komende decennia mee moet financieren, is dat evenmin een economische onderbouwing zonder risico.

Een winstwaarschuwing is dus niet alleen op zijn plaats vanwege de druk die buitenlandse ontwikkelingen op de Nederlandse economie kunnen uitoefenen. Een dergelijke winstwaarschuwing is evenzeer van toepassing op de op toekomstakkoorden gebaseerde economische ontwikkeling in Nederland zelf.

Eric de Kluis