2014 financieel topjaar onder voorbehoud

Financieel gezien dreigt 2014 zomaar een topjaar te worden voor gemeenten. Volgens de meicirculaire krijgen ze volgend jaar 283 miljoen euro extra van het rijk. Voorzichtigheid is echter geboden.

Hausse aan infrastructurele projecten

Het zogeheten accres voor 2014 is ten opzichte van de vorige circulaire – september 2012 – fors naar boven bijgesteld. Dat valt te lezen in de meicirculaire 2013 van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Oorzaak van de verrassende piek is met name de hausse aan investeringen door het rijk in infrastructurele projecten. Vanwege de verdeelsystematiek van ‘samen de trap op, samen de trap af’ profiteren gemeenten immers van extra bestedingen door het rijk. Omgekeerd geldt dat als het rijk minder uitgeeft dan begroot, gemeenten minder aan algemene uitkering krijgen.

VNG adviseert terughoudendheid

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) waarschuwt voor een juichstemming met betrekking tot de gunstige voorspelling voor 2014 en adviseert ‘de nodige terughoudendheid’ te betrachten. ‘Het is heel goed denkbaar dat het kabinet zich genoodzaakt ziet om aanvullende bezuinigingen in te boeken bij het vaststellen van de rijksbegroting 2014. Dit om het EMU-tekort binnen zekere grenzen te houden. In dat geval zal het accres 2014 lager uitvallen’, aldus de VNG. Eenzelfde soort waarschuwing geeft Pauw-directeur en gemeentefondsspecialist Dirk Jans. Wat volgens hem niet in de meicirculaire is verwerkt, zijn de eventuele consequenties van het zogenaamde Oranje-akkoord, met een netto bezuiniging van 4,3 miljard euro. ‘In augustus wordt in de aanloop van de presentatie van de begroting 2014 op Prinsjesdag bekeken of er nadere maatregelen nodig zijn en tot welk bedrag. Daarbij speelt de discussie een rol of de norm voor Nederland 2,8 of 3 procent begrotingstekort zal zijn’, waarschuwt hij.

Onderuitputting door departementen

Met uitzondering van 2014 is er voor alle jaren overigens sprake van een negatief accres, te beginnen in 2012. In december gaf Jans al een winstwaarschuwing voor het uitkeringsjaar 2012 als gevolg van onderuitputting van budgetten door departementen. Duidelijk was dat ze minder hadden uitgegeven dan begroot, maar een bedrag werd niet genoemd. Met cijfers van het ministerie van Financiën berekende Jans al een verlaging van het accres met 106 miljoen euro. In de meicirculaire, waarin de balans wordt opgemaakt, blijkt dat 192 miljoen lager te zijn dan volgens de septembercirculaire. Dat voor gemeenten nadelige verschil wordt verrekend in 2013.

Afname accres met 1 miljard euro

Ook voor de jaren na 2014 tot 2018 is er in sprake van een slechtere ontwikkeling van het reëel accres dan werd voorzien in de septembercirculaire. Over de gehele periode vanaf 2012 tot en met 2018 gaat het om een afname van het accres van bijna 1 miljard euro. Gezien de onzekerheden waarmee het positieve accres van 2014 is omgeven, kan dat nog beroerder uitpakken.

Behalve de EMU-verplichtingen kan ook de voor 2015 geplande herijking van het gemeentefonds tot een bijstelling leiden. De operatie wordt weliswaar minder omvangrijk dan aanvankelijk beoogd, maar herverdeeleffecten – en het als gevolg daarvan ontstaan van voor- en nadeelgemeenten – zijn ontontkoombaar. Daarnaast zijn de financiële gevolgen van de decentralisatie van taken vanaf 2015 – de Awbz-begeleiding, Participatiewet en Jeugdzorg – nog verre van duidelijk.

Lastig ramen voor gemeenten

Door al deze onzekerheden omtrent taken en rijksvergoedingen is het uitermate lastig voor gemeenten om een redelijke raming te maken. Jans adviseert alle decentralisaties – ‘na aftrek van alle kortingen’ – budgettair neutraal te ramen.