Wijs met locatie

Het zijn famous words in makelaars- en retailland: locatie, locatie en nog eens locatie. Het belang van locatie kan niet genoeg onderstreept worden. Dat geldt voor de fysieke wereld, maar ook voor online. 

Of beter: daar waar die twee werelden samen komen. Begin dit jaar bezocht ik samen met andere vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid, bedrijfsleven en wetenschap Silicon Valley. Nog steeds the place to be als het om innovatie met behulp van locatiedata gaat.

Inmiddels zijn we een paar maanden verder, maar hetgeen ik daar gezien heb, houdt mij nog steeds bezig. Aan de ene kant prachtige technologie die helpt om allerlei vraagstukken min of meer in realtime in kaart te brengen en te analyseren. Aan de andere kant beklijft het onbehaaglijke gevoel dat je overal en altijd in de gaten gehouden wordt.

Shoshana Zuboff publiceerde bijna gelijktijdig met ons bezoek een lezenswaardig boek over dit onderwerp: The Age of Surveillance Capitalism. Zuboffs aandachtsveld bestrijkt de hele data-economie, maar de parallellen met hetgeen ik in het land of the unlimited possibilities met eigen ogen heb gezien, zijn ontegenzeggelijk. Zelfs bij het bestellen van fast food zijn bedrijven op de achtergrond bezig mijn data te analyseren om geld te verdienen door mij over te halen mijn beefburger voor chicken wings om te wisselen.

U vraagt zich inmiddels af of het niet een tandje minder kan met mijn gebruik van Engelstalige terminologie. Ik houd daar nu mee op, maar ik had er wel een doel mee voor ogen. Het staat symbool voor de manier waarop we ons met huid en haar aan Amerikaanse techreuzen en startups (soms ontkom je niet aan Angelsaksische leenwoorden) overleveren. Deze partijen worden geremd noch getemd door waarden als privacy en zelfbeschikking. Aan de andere kant van de Grote Oceaan is het de overheid die nauwlettend de handel en wandel van burgers volgt.

Europa heeft (nog) geen goed antwoord op deze ongekende vormen van kapitalistisch en publieke surveillance. Het is positief dat de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) heeft geholpen de bewustwording te verhogen. Tegelijkertijd is er een angstvalligheid ontstaan, waarbij we elk risico willen uitsluiten. We dreigen daardoor het kind met het badwater weg te gooien. Wat dan wél te doen?

Het is vooral samen zoeken naar het meest passende antwoord op de individuele situatie. Ik verlang naar een toekomst waarin we een goede balans tussen innovatief gebruik van locatiedata en publieke waarden hebben gevonden. Met het oog daarop hebben de deelnemers aan het werkbezoek een Locatiepact opgesteld. Een kort pamflet waarin we ons verbinden om samen op ontdekkingsreis naar die toekomst te gaan.

Concreet werken we komend jaar aan een ethische code voor verantwoord gebruik van locatiedata, starten we een netwerk voor het realiseren van een digital twin van Nederland en richten we een kennisplatform rond locatiedata en kunstmatige intelligentie op. Ik heb vol overtuiging voor dit locatiepact [link: www.geosamen.nl/locatiepact] getekend en nodig eenieder van harte uit met ons mee te doen. Want één ding weet ik zeker: alleen samen lukt het wijs met locatiedata om te leren gaan.

Hans Tijl is directeur Geo en Bijzondere Projecten bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties