Veiligheid bij BZK

In de special van Digitaal Bestuur van december 2009 wordt in een artikel over ICT in de sector openbare orde en Veiligheid gepleit voor een rijksbrede visie van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

BZK heeft voor de informatievoorziening voor het veiligheidsveld het Informatiebeleid Veiligheid (IBV) opgesteld. Dit is een strategische visie: het doel van IBV is een zo vrij mogelijke informatie-uitwisseling tussen de veiligheidsinstanties. Deze informatie-uitwisseling moet zo goedkoop en beheersbaar mogelijk zijn en ook nog eens redundant. Voor de veiligheidssector geldt immers dat het meest van haar informatievoorziening wordt gevraagd op het moment dat de omstandigheden het zwaarst zijn. Bijvoorbeeld bij een grootschalige overstroming moeten de communicatiemiddelen van politie, brandweer en ambulance het blijven doen.

Deze visie geven wij grafisch weer in het zogenaamde schotelmodel:

Het doel is de groene cirkel, de vrije uitwisseling van informatie. Om deze vrije uitwisseling van informatie te bereiken moeten de partijen gezamenlijk afspraken maken over de inrichting van hun informatievoorziening. Dat is de grote oranjebal in het midden. Onder regie van BZK worden o.a. bestuurlijke en inhoudelijke ronde tafels gefaciliteerd waar door OOV-partners zowel procesafspraken worden gemaakt als afspraken over het delen van informatie. Deze afspraken vertalen zich uiteindelijk in ondersteunende ICT, de blauwe cirkels onder de groene en oranje.
Dit vormt de basis voor het ministerie van BZK bij de informatievoorziening in de veiligheidssector.

De minister van BZK is aanspreekbaar op het totale functioneren van de veiligheidssector. De afzonderlijke partijen uit het veiligheidsveld zijn echter in hoge mate autonoom. Het realiseren van ICT-voorzieningen moet door de gebruikers geschieden. Het gaat tenslotte om het primaire proces van deze veiligheidsinstanties en daar kunnen zij zelf het beste vorm aan geven. Dat waarborgt dat de ICT-voorzieningen zo goed mogelijk voldoen en blijven voldoen aan de eisen van de gebruikers. Bovendien kan alleen dan een goede afweging plaatsvinden tussen de wensen van de gebruikers voor hun primaire proces en de kosten om die wensen te realiseren.

Regie
Hiervoor is samenwerking tussen partijen wel essentieel. Het blijkt dat deze samenwerking niet als vanzelf tot stand komt. BZK voert een vorm van regie of sturing op afstand om deze samenwerking tot stand te laten komen, echter zonder dat BZK zelf de verantwoordelijkheid van de afzonderlijke instanties overneemt. Dat is de uitdaging waar BZK voor staat.

Vaak werkt de veiligheidssector zo dat zij de in de sector levende wensen direct vertaald in concrete ICT-voorzieningen. Volgens de IBV-filosofie moeten de betrokken partijen eerst afspraken maken over wat zij gezamenlijk willen gaan doen, en hoe zij het doen. Dat vereist dat bv. politie, brandweer, GHOR, ambulancezorg, justitie etc. het eens worden over een gezamenlijk kader van waaruit men werkt. Pas als dat kader er is, kan zinvol gewerkt worden aan de ICT. Als er wordt gekeken naar de omgeving of wordt gewerkt vanuit een gezamenlijk kader, wordt tegengaan dat het wiel steeds opnieuw wordt uitgevonden.

Hierbij zegt IBV dat zoveel mogelijk moet worden gewerkt met relatief kleine modules. De filosofie is het totaal via kleine stappen te realiseren. Met kleine stapjes willen we komen tot verbetering.

De IBV-principes
Om deze doelen te bereiken heeft BZK samen met het veld een twintigtal principes geformuleerd, de IBV-principes. Deze principes passen binnen de filosofie van de Nederlandse Overheids Referentiearchitectuur (NORA). Zij geven het veld kaders voor het inrichten van de informatievoorziening en voor het uitvoeren van ICT projecten. Als deze principes worden gevolgd zullen de veldpartijen beter operationeel kunnen samenwerken en zal hun ICT goedkoper worden. BZK zal de principes echter niet opleggen om de hierboven genoemde reden.

Ik zal u een aantal voorbeelden van deze principes geven. Zo is een principe dat gegevens zullen worden uitgewisseld, tenzij er dwingende redenen zijn om dat niet te doen. Nu is het vaak nog zo dat het omgekeerde geldt. Informatie wordt alleen uitgewisseld als het echt moet. Een ander principe is dat er niet aan een investering wordt begonnen als er niet afspraken zijn gemaakt over beheer en exploitatie. Te vaak in het verleden zijn er projecten gestart, waarbij er aan het einde van het project nog een hele discussie ontstond over wie de kosten draagt voor de exploitatie van het projectresultaat.

Andere principes zijn onder andere stel een gemeenschappelijk informatiebeveiligingsbeleid vast en verricht nieuwbouw volgens service gerichte architectuur

Architectuur en standaarden
De IBV principes vormen de bovenkant van de architectuur en standaarden. Zoals hiervoor al is aangegeven moeten de partijen in het IBV-model eerst onderling afspraken maken over hoe zij hun functionele wensen gezamenlijk willen aanpakken, alvorens tot een invulling met ICT te komen. Deze afspraken vormen de architecturen en standaarden. Het werken met architecturen en standaarden heeft een aantal voordelen.

Ten eerste maakt het het eenvoudiger om binnen de veiligheidssectoren met zijn veelheid aan autonome partijen te komen tot op elkaar aansluitende informatievoorzieningen. Hierdoor wordt het relatief gemakkelijk met elkaar te communiceren en informatie uit te wisselen.

Voorts maakt het ICT-projecten meer beheersbaar. Daarbij is het beter mogelijk om met kleinere modules te werken die kunnen worden ingepast in het grotere geheel. Dat betekent dat het niet nodig is om met grote, risicovolle totaaloplossingen te komen. Bovendien wordt ICT ook in de beheerfase hanteerbaarder. Modules kunnen makkelijker worden vernieuwd of bewerkt, zonder dat dat gevolgen heeft in het grotere geheel.

Standaarden
Binnen het OOV-veld is al het nodige aan architecturen en standaarden aanwezig. Ik noemde u al de IBV-principes die de strategische kant van architectuur invullen. Er is een Informatiearchitectuur sector veiligheid , een Informatiemodel openbare Orde en Veiligheid, een ICT-architectuur, GEO-standaarden en standaarden voor procedures en meldingsclassificaties in de meldkamer. Deze zijn de afgelopen jaren met steun van BZK ontwikkeld door architecten en ICT-experts uit het veld.

Ook marktpartijen hebben de visie van het Informatiebeleid Veiligheid geadopteerd. Zo is door Capgemini de ‘Informatiepool’ ontwikkelt als belangrijke bouwsteen van het IBV. Deze ‘Informatiepool’ koppelt de informatiesystemen- en bronnen van partijen met een taak in veiligheid ten bate van het hebben en delen van informatie. Door deze voorziening te treffen kunnen de veiligheidspartners bij elkaar de benodigde informatie/gegevens ophalen en wordt het mogelijk om een goed beeld van de situatie te krijgen, daar waar de onderliggende gedeelde informatie (ook geo-informatie) uit alle hoeken van het land komt.

In de regio Rotterdam-Rijnmond loopt een pilot om te laten zien hoe de IBV-principes, standaarden en architecturen kunnen helpen. Maar ook om te laten zien dat door de inzet van concrete ICT-oplossingen zoals de ‘Informatiepool’, die zijn afgeleid van de IBV-principes en standaarden, het delen van informatie tussen alle lagen en kolommen sterk verbetert. Het gaat hier om het project Ladinggegevens. Dit project draait om wat er moet gebeuren als een schip met lading in de Rotterdamse haven in de problemen komt. Het is dan vaak van groot belang te weten wat voor lading dat schip aan boord heeft, bv. in verband met brandgevaar, of het vrijkomen van giftige stoffen. Hierbij zijn veel partijen betrokken. De veiligheidsregio, met brandweer en GHOR, de politie, diverse gemeenten, de havenautoriteiten en het bedrijfsleven o.a. Deze pilot is ervoor bedoeld te laten zien dat IBV-principes, standaarden en architecturen kunnen helpen om afspraken tussen al deze partijen rond de informatievoorziening te vergemakkelijken, te faciliteren en daardoor calamiteiten beter op te lossen.

Onze hoop is dat een positieve uitslag van deze pilot het ook makkelijk maakt bestuurders in den lande te overtuigen van het nut van deze instrumenten.

Sabine Geerdes is beleidsmedewerker bij het programma Veiligheid, Informatie en Technologie van het ministerie van BZK.

?